Gooi tomaten naar Donner

Het is sowieso onverstandig om een vakantieliefde nog eens buiten de vakantie op te zoeken, maar in de jaren zeventig ben ik naar Praag gereisd om een Tsjechisch meisje terug te vinden dat ik eerder in Roemenië had ontmoet.

Macabere stemming
De Praagse Lente was in 1968 neergeslagen en er heerste een macabere stemming in de stad van Kafka. Ik belde aan bij een gebarricadeerd hek van een donker woonblok en pas na lang wachten kwam er iemand opendoen. Het was de vader van mijn meisje en hij schrok zichtbaar toen het doel van mijn bezoek tot hem doordrong.

Ik werd gemaand op kousenvoeten verder te lopen en na een eindeloze gang bereikten wij een appartement, waar mijn plotselinge aanwezigheid slechts verwarring stichtte bij mijn vakantieliefde. Als zij een juskom in haar handen had gehad, zou zij die subiet op de grond hebben laten vallen.

Toen wij allen van de schrik waren bekomen en plaats hadden genomen aan een gammel tafeltje, kreeg ik te horen wat er aan de hand was.

Op de tram
De vader, een orkestpianist, was als politiek dissident ontslagen en moest nu kaartjes knippen op de tram. Het geringe loon dat daarbij hoorde, vond hij evenwel minder erg dan zijn nieuwe bezigheid, die hem volkomen zinloos voorkwam.

Hij voelde zich zwaar depressief en had al een keer op het punt gestaan zelfmoord te plegen. Het relaas van de man – gehouden in moeizaam Engels – maakte diepe indruk op me, vooral toen ik te horen kreeg dat mijn aanwezigheid de familie alleen maar in gevaar kon brengen.

Weigering
De omstandigheden zijn nu totaal anders, maar toch moest ik aan die gebeurtenis denken toen ik las dat minister Donner van Sociale Zaken werklozen die langer dan een jaar in de WW zitten, wil verplichten voortaan elke baan te accepteren. Een weigering is er niet meer bij, ook al ligt het werk ver ‘onder het opleidings- en kennisniveau’ van de werkloze.

De kwestie leidde in de Kamer tot een aanvaring met het SP-Kamerlid Paul Ulenbelt, die de minister verweet aan ‘vernietiging van kennis’ te doen, wanneer een ingenieur kan worden verplicht om in de kas tomaten te plukken.

De minister pareerde het verwijt met de opmerking dat de SP ‘met een zeker dedain praat over het werk in de kassen’, waaraan de bewindsman nog toevoegde dat ‘het voor de zelfreflectie van een hoger opgeleide op een zeker moment heel goed kan zijn om in de kassen te gaan werken’.

Wie heeft hier gelijk?

Er wordt weleens beweerd dat voorstanders van de doodstraf pas recht van spreken hebben als zij bereid zijn zelf het beulswerk te verrichten.

Donner
Naar analogie zou je van minister Donner mogen verlangen dat hijzelf bereid is na zijn ministerschap tomaten te gaan plukken. En dan natuurlijk niet één dag als er net een camera bij is, maar laten wij zeggen voor een jaar of twee.

Ziet u hem dat werk doen? Eerlijk gezegd stokt mijn voorstellingsvermogen hier. Wel zie ik de minister voor me in zo’n hokje van de Amsterdamse tram, waar je je strippenkaart kunt laten afstempelen. Daarin zie je wel vaker van die droevige mannen met neergezakte mondhoeken.

Tobben
Een andere vraag die onmiddellijk opdoemt, is of zoiets inderdaad goed is voor de zelfreflectie. Mijn persoonlijke ervaring is juist dat werk en zelfreflectie elkaars tegenpolen zijn. Zelfreflectie leidt voornamelijk tot tobben en piekeren en je zou heel goed kunnen volhouden dat een vlucht in het werk de beste remedie is tegen zelfreflectie. \\\\

Het klinkt nogal parmantig om mensen zelfreflectie te adviseren, maar het is de vraag of je daarmee niet het onmogelijke vergt. Ik wil het niet hogerop zoeken, maar de filosoof Hume heeft eens opgemerkt dat de mens alles kan waarnemen, behalve zichzelf. In de psychoanalyse wordt Freud altijd aangewezen als het eenmalige genie dat in staat was zichzelf in ogenschouw te nemen.

Blavatsky
Wanneer je op internet het woord ‘zelfreflectie’ invult, kom je talloze sites tegen die psychologische hulp aanbieden. Er is zelfs een hele startpagina voor zelfreflectie, die ons via het shintoïsme, Madame Blavatsky en Paravisie voert naar de islam, rebirthing of naar de klankschalen van Geert Verbeke.

Vergeet trouwens niet een bezoekje aan de hypnotherapeut. Dat een mens zichzelf kan leren kennen, is een van de grootste illusies waarmee wij zijn opgezadeld.
Maar stel nu eens dat het toch mogelijk is om diep in jezelf te kijken en dat die ingenieur, daar in die kas, via zelfreflectie tot de conclusie komt dat hij zijn tijd zit te verdoen met die stomme tomaten, die terecht de bijnaam ‘die Holländische Wasserbomben’ hebben. Wat dan? Mag zo’n ingenieur dan wel zijn uitkering behouden?

Bush
Paul Ulenbelt heeft zich wel heel makkelijk laten afschepen. Vroeger had de SP de tomaat als symbool, die door de lucht vloog om vervolgens uit elkaar te spatten. Je zag het op alle verkiezingsborden. Ik had minister Donner graag zien bukken, zoals Bush met die schoen.