Gezondheidssituatie rond Tata IJmuiden alleen maar slechter, ondanks genomen maatregelen

Dat blijkt uit nieuw RIVM-onderzoek naar de stofneerslag in de omgeving van Tata Steel. Uit het rapport blijkt voor de zoveelste keer dat wonen in de IJmond veel ongezonder is dan in andere delen van Nederland. Met name kinderen tot 12 jaar lopen een gezondheidsrisico door de hoge concentratie PAK’s en lood die in het onderzochte stof is aangetroffen, zo blijkt uit het onderzoek.

Het instituut onderzocht het neergedaalde stof in verschillende steden en dorpen rond Tata Steel zoals Beverwijk, Velsen-Noord, IJmuiden en Wijk aan Zee. In totaal gaat het om 29 locaties buiten en binnen in twaalf woningen. Daaruit blijkt dat hoe dichter bij de staalfabrikant, hoe hoger de concentraties schadelijke stoffen. ‘De hoogste waarden in Wijk aan Zee zijn gevonden op de locaties die het dichtst bij het terrein van Tata Steel liggen.’ In Wijk aan Zee is de concentratie PAK’s en zware metalen het hoogst, twintig tot honderd keer hoger dan normaal. Het RIVM schrijft dat op bijna alle plekken die zijn onderzocht de concentratie lood hoger is ‘dan wat als veilig beschouwd wordt, en daarmee onwenselijk hoog’. De concentratie PAK’s is vijf keer zo hoog als in eerder onderzoek.

Grafietregens

Dat eerdere onderzoek in de zomer van vorig jaar wees al uit dat er in Wijk aan Zee sprake was van hoge concentraties zogeheten ‘zeer zorgwekkende stoffen’, maar nu blijkt dat ook in andere omliggende dorpen en steden het stof met de schadelijke PAK’s en zware metalen serieus neerslaat. Een van de maatregelen die Tata Steel nam, was het bouwen van een soort hal die de zogeheten grafietregens moest voorkomen. Grafietregens worden veroorzaakt door stofexplosies tijdens het productieproces. Daardoor werd Wijk aan Zee regelmatig onder een dun laagje stof bedekt. Nu blijkt opnieuw dat het probleem veel groter is dan alleen de grafietregens.

Het RIVM schrijft in het rapport dat vooral kinderen uit het ‘cluster Wijk aan Zee’ blootgesteld worden aan de schadelijke stoffen bij het buitenspelen. Het risico van bijvoorbeeld lood – langdurende (lage) blootstelling aan lood leidt tot neurologische ontwikkelingsstoornissen – heeft het RIVM overigens alleen beoordeeld voor ‘hand-mondcontact’. De mogelijke ‘bijkomende gezondheidsrisico’s’ voor de inwoners door het inademen van de stoffen heeft het RIVM niet meegenomen in dit rapport.

Te gek voor woorden

Tata Steel zegt in een reactie dat ze het rapport gaan bestuderen. ‘We begrijpen dat er zorgen leven in de omgeving en onderschrijven het belang van onderzoek, zodat er op basis van feiten kan worden gehandeld. (..) De maatregelen die de afgelopen jaren al zijn genomen hebben er inmiddels toe geleid dat de emissies van onder meer stof en geluid in de omgeving flink zijn afgenomen.’

Jacob de Boer, chemicus en hoogleraar toxicologie aan de Vrije Universiteit en inwoner van IJmuiden vindt de bevindingen uit het rapport ongelofelijk. ‘Eigenlijk wordt er geadviseerd om je kinderen in Wijk aan Zee niet buiten te laten spelen. Dat is toch te gek voor woorden. Hier moet echt iets gebeuren.’ De toxicoloog noemt lood en kinderen ‘een heel slecht combinatie’, die regelrecht effect heeft op de hersenontwikkeling. ‘Het ondermijnt de intelligentie. Het RIVM heeft nu voor de tweede keer vastgesteld dat er te veel lood is gevonden buiten. Ik neem aan dat Tata nu toch wel weet waar die looduitstoot vandaan komt en van plan is er wat aan te doen. Veel industrie weet dat ze met verbeteringen en innovaties wat aan de lozingen kunnen doen. Zo ingewikkeld is dat niet.’

Janneke Elberse, onderzoeker van het RIVM noemt de opmerkelijkste conclusie van het rapport dat de depositie (wat is opgeveegd) vijf keer meer PAK’s en metalen bevat. Een verklaring voor deze verhoging heeft de onderzoeker niet. ‘Hoe dichter bij de fabriek, hoe hoger de waardes worden’, zegt Elberse. ‘En daar zie je ook de stoffen terug, die alleen uit de staalfabriek kunnen komen.’

Zij wil niet adviseren om kinderen in Wijk aan Zee binnen te houden. Maar wat er ligt aan lood omschrijft zij wel als ‘ongewenst voor de gezondheid’, de hoeveelheid lood is hoger dan de grenswaarde. ‘Als ze het binnen krijgen worden ze niet gelijk ziek. Het heeft op langere termijn wel effect op het IQ.’

Causaal verband

Hoewel het RIVM-rapport wel aannemelijk maakt dat de schadelijke stoffen grotendeels bij Tata Steel vandaan komen, moet de precieze herkomst vastgesteld worden in een vervolgonderzoek, dat over een aantal maanden moet verschijnen.

Omwonenden van Tata Steel hebben dit jaar een miljoen euro verzameld om zelf onafhankelijk onderzoek te laten doen naar de uitstoot. Met behulp van drones en onderwaterrobots willen ze laten meten wat voor stoffen in de lucht en in het water zitten bij de staalfabriek. Een van de initiatiefnemers is zakenman en multimiljonair Jan de Jong uit Bloemendaal. Hij zegt nu in reactie op het nieuwste rapport het onbegrijpelijk te vinden dat in ‘zeventig jaar’ nog nooit onderzoek naar de bron is gedaan van alle vervuiling. Dat deugt niet, aldus De Jong. ‘Want als er geen onderzoek bij de bron wordt gedaan, is er geen causaal verband met Tata Steel en zegt de gedeputeerde van de provincie Noord-Holland dat de fabriek niet stilgelegd kan worden.’

De Dorpsraad van Wijk aan Zee zegt dat voor de zoveelste keer is aangetoond dat wonen in de IJmond ongezond is. ‘Tata moet daarom de schadelijke uitstoot op korte termijn, drastisch en aantoonbaar met onafhankelijke bronmetingen blijvend verminderen. De gezondheid dient door de overheid te worden geborgd door de verlaging in schadelijke uitstoot vast te leggen in de vergunning.’