Gezinsvoogden voelen zich ‘vogelvrij’

‘Ik stroop mijn mouwen op en ik spuug in mijn handen.’ Minister Verdonk blijkt niets van haar strijdvaardigheid te hebben verloren als ze dinsdagmorgen in Utrecht een zaal vol gezinsvoogden toespreekt. De daadkracht waarmee ze vier jaar lang het vreemdelingenbeleid heeft uitgevoerd, dient nu de jeugdbescherming. Demissionair of niet, ze laat er geen gras over groeien. Over twee weken kan de sector bij haar aan tafel schuiven om spijkers met koppen te slaan.

Het eerste publieke optreden van Rita Verdonk in haar nieuwe hoedanigheid is het sluitstuk van een ochtend vol boosheid en frustratie, tot uitdrukking komend in emotioneel getoonzette toespraken. De gezinsvoogden zijn in het Utrechtse Beatrixtheater bijeen om te demonstreren tegen de vervolging van hun collega die de zorg had over Savanna. De Alphense peuter werd twee jaar geleden door haar moeder om het leven gebracht, maar het Openbaar Ministerie legt de voogdes dood door schuld ten laste. Ze zou in gebreke zijn gebleven.

Het Beatrixtheater kan de duizend verontruste gezinsvoogden nauwelijks bergen. Zorgverleners uit Gelderland lopen rond met een muts waarop papieren vogels rondcirkelen. Met stift hebben ze daaraan het woord ‘vogelvrij’ toegevoegd. Medewerkers van Bureau Jeugdzorg in Friesland hebben elkaar gevonden in een muziekband en zingen, met aangepaste tekst, een lied van De Dijk: ‘Ik kan het niet alleen’.

Dat is de tweeledige boodschap die wordt uitgezonden naar Verdonk en de Kamerleden op de eerste rij. De gezinsvoogden willen hun werk kunnen doen zonder dat ze het gevaar lopen aansprakelijk te worden gesteld voor een eventuele inschattingsfout. Het lied van De Dijk moet de politiek wijzen op haar verantwoordelijkheid en in de opgewonden sfeer durft alleen het CDA wat tegengas te geven.

Over de persoonlijke aansprakelijkheid spreekt Simeon Burmeister, advocaat van de Savanna-voogdes, geruststellende woorden. Diverse zorgverleners bekommerden zich destijds om het meisje en haar psychisch gestoorde moeder. Burmeister kan zich niet voorstellen dat de gezinsvoogd de schuld krijgt van dat gezamenlijke tekort. ‘Ze heeft geen interne regels overtreden en geen grote fout gemaakt. Bovendien hebben we het niet over een of ander Center Parcs-gezinnetje.’ Hij richt zijn pijlen vooral op de Inspectie Jeugdzorg die met haar vernietigende rapport de toon zou hebben gezet.

Ter voorkoming van eventuele strafvervolging dringen de meeste sprekers aan op de snelle invoering van tuchtrecht in de jeugdzorg. Eigen rechtspraak maakt bovendien de invoering van een protocol noodzakelijk en daaraan kunnen gezinsvoogden hun werkzaamheden dan toetsen.

Werknemers en werkgevers, die de versterking van de vakbond financieel steunen, zijn het in alle opzichten roerend eens. De bureaucratie moet worden teruggedrongen. De schotten die de jeugdzorg scheidt van de geestelijke gezondheidszorg moeten verdwijnen. De gezinsvoogden moeten niet meer dan vijftien gevallen onder hun hoede hebben, de zogenoemde caseload.

Deze knelpunten in de jeugdzorg blijken behoorlijk taai. Toen een vader vier jaar geleden in Roermond zijn huis in de brand stak en daarmee zes van zijn kinderen om het leven bracht, werden ze al aan de orde gesteld. Alle hulpinstanties rond dat gezin werkten ook langs elkaar heen en ook toen werd aangedrongen op betere samenwerking. Al even lang draait jeugdzorg proef met een zogenoemd Deltaplan om de caseload terug te dringen. Nog altijd is dat geen gemeengoed.

Verdonk wil er in de nadagen van haar ambt graag wat daadkracht tegenaan gooien. Ze herinnerde de zaal aan financiële toezeggingen van oud-minister Donner om de gezinsvoogden te ontlasten. ‘Ik snap dus niet dat het Deltaplan bij het ene bureau wel is ingevoerd en bij het ander niet.’ Daarover gaat zij dus op 8 januari met de betrokkenen een hartig woordje spreken.