Gevangenis Vught stapelde fout op fout bij Michael P. – alle betrokken instanties op de vingers getikt in OVV-rapport

Geen instantie krijgt er in het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over het detentieverloop van Michael P. zo hard van langs als de gevangenis in Vught. Medewerkers maakten foute inschattingen, hanteerden een gebrekkige administratie en hielden informatie achter over P.’s gewelddadige gedrag in de gevangenis. De Tweede Kamer debatteert woensdag met minister Dekker voor rechtsbescherming over de fouten.

Een verklaring voor het handelen van sommige medewerkers in Vught heeft de OVV niet kunnen achterhalen, laat een woordvoerder weten. ‘Op sommige vragen hebben ook wij geen antwoord gekregen.’

Het ministerie van Justitie en Veiligheid, dat de woordvoering van de gevangenis doet, wilde dinsdag geen vragen van deze krant beantwoorden over de fouten in Vught. Zo blijft het onduidelijk of de gevangenis de kliniek in Den Dolder bewust om de tuin heeft geleid toen P. werd omschreven als ‘een modelpatiënt’ met wie de kliniek ‘echt geen problemen’ zou krijgen.

Wat het OVV-rapport uitzonderlijk maakt, is dat alle betrokken instanties op de vingers worden getikt. Of het nu de gevangenis in Vught is, de kliniek in Den Dolder (waar P. te gemakkelijk te veel vrijheden kreeg), het Openbaar Ministerie (dat onvoldoende zicht hield op P.’s vrijheden) of de ambtenaren van het ministerie van justitie (die de gemeente Zeist niet op de hoogte brachten van P.’s komst naar Den Dolder): allemaal maakten ze fouten. Waarschijnlijk daarom durft geen van de betrokkenen kritiek te uiten op de ander, bang om zelf de maat te worden genomen.

De familie van Anne Faber, de 25-jarige vrouw uit Utrecht die P. verkrachtte en doodde toen hij in de kliniek in Den Dolder werd voorbereid op zijn terugkeer in de maatschappij, is verbolgen over het rookgordijn dat de betrokken instanties optrekken. ‘Er zijn drie rapporten uitgebracht waarin hele grote fouten zijn geconstateerd met fatale gevolgen’, zegt Hans Faber, de oom van Anne. ‘De partijen die verantwoordelijk zijn voor die fouten, te beginnen bij de gevangenis in Vught en de kliniek van Fivoor in Den Dolder, ontduiken hun verantwoordelijkheid.

Geen zelfreflectie

De familie wil dat medewerkers die fouten hebben gemaakt worden berispt en dat verantwoordelijke bestuurders hun conclusies trekken. Faber: ‘De gevangenis in Vught heeft helemaal niet gereageerd op het OVV-onderzoek, ook niet naar ons toe. Er is geen enkele manier van zelfreflectie. Je verantwoordelijkheid nemen gaat verder dan het bedenken van verbeterplannen.’ Het ministerie wilde dinsdag niet zeggen of betrokkenen op hun fouten worden aangesproken.

Uit het penitentiaire dossier van Michael P. blijkt dat er zich tijdens zijn tijd in Vught meerdere incidenten voordeden, waaronder drugsgebruik, ernstige bedreigingen en geweldplegingen. P. kreeg hiervoor straffen van één tot zeven dagen isolatie in eigen cel.

In januari 2017, vlak voordat P. werd overgeplaatst naar de kliniek in Den Dolder, werd tijdens een risicotaxatie bovendien een hoog risico geconstateerd op het punt ‘seksuele preoccupatie/seksueel onaangepast gedrag’. De OVV concludeert dat daaraan een incident moet zijn voorafgegaan, ‘waarover geen nadere informatie in het dossier is opgenomen’.

Geen van de incidenten werd door de gevangenis gemeld bij het Openbaar Ministerie (OM). Volgens het OM is het wel ‘wenselijk’ dat een gevangenis aangifte doet van strafbare feiten gepleegd door gedetineerden.

Onvoorstelbaar

‘Onvoorstelbaar’, noemt hoogleraar reclassering Peter van der Laan de conclusies van de OVV over Vught. ‘Ik dacht dat ik de gang van zaken in gevangenissen redelijk kende, maar hier zijn zoveel dingen gebeurd waar je alleen maar met open mond naar kunt kijken. Ik kan hier geen verklaring voor bedenken. Dat zal de gevangenis zelf moeten doen.’

Volgens Van der Laan is het belangrijk om te achterhalen wie er nou eigenlijk ‘eigenaar was van het probleem Michael P’. ‘Ik hoop dat ze daar in de Tweede Kamer tijdens het debat naar vragen. Het is ook belangrijk om te kijken naar het functioneren van penitentiaire psychiatrische centra. Het is goed dat ze er zijn, maar de vraag is of ze de toename van gevangenen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen wel aankunnen.’