Getuigenis ex-IRA-lid stap in vredesproces

Het Ierse Republikeinse Leger (IRA) heeft op de beruchte Bloody Sunday, 30 januari 1972, niet teruggeschoten. Ook had de IRA zelf geen slachtoffers te betreuren. De verantwoordelijkheid voor de veertien doden ligt geheel en al bij het Britse leger.

Dit heeft Martin McGuinness, de huidige minister van Onderwijs van Noord-Ierland en voormalig IRA-lid, deze week in een schriftelijke verklaring gezegd tegenover de commissie die de toedracht van Bloody Sunday onderzoekt.

Ofschoon McGuinness de rol van de IRA bagatelliseert, wordt zijn getuigenis beschouwd als een belangrijke stap in het Noord-Ierse vredesproces. McGuinness bekent hiermee voor het eerst openlijk dat hij binnen het Ierse Republikeinse Leger een leidende rol heeft gespeeld. Daarnaast is hij een van de eerste IRA-leden die uit de school klapt over de terreurgroep. Hiermee verbreekt hij de code van geheimhouding, iets wat een IRA-lid in het verleden met de dood zou hebben moeten bekopen.

McGuinness beperkt zich niet alleen tot een schriftelijke getuigenis. Binnenkort zal de minister ook mondeling worden gehoord door de commissie. McGuinness heeft beloofd daarbij verder in te gaan op zijn eigen rol in de IRA, maar hij zal tijdens het kruisverhoor geen namen van andere IRA-leden willen noemen.

Op 30 januari 1972 schoot een Brits regiment tijdens een vreedzame protestmars voor burgerrechten in Londonderry veertien katholieke demonstranten dood. Deze gebeurtenis was voor de IRA een rechtvaardiging voor een reeks van gewelddaden zoals vergeldingen, moorden en bomaanslagen die meer dan twintig jaar zouden duren.

De toedracht van Bloody Sunday werd diverse malen onderzocht, maar de republikeinen vonden dat al deze onderzoeken slechts tot doel hadden de rol van het Britse leger met de mantel der liefde te bedekken.

Uiteindelijk benoemde de regering Blair in 1998 met instemming van alle partijen een nieuwe commissie onder leiding van Lord Saville of Newdigate die de definitieve waarheid over Bloody Sunday boven tafel moet zien te krijgen.

De getuigenis van McGuinness betekent een belangrijke doorbraak voor het onderzoek dat nu al twee jaar gaande is. In de getuigenis erkent McGuinness dat hij tijdens Bloody Sunday een prominente rol speelde in de IRA. Hij was op dat moment al opgeklommen tot plaatsvervangend leider van de IRA-brigade in Londonderry, nadat vlak daarvoor een aantal leiders van de terroristische organisatie was opgepakt. In de jaren daarna zou hij in de stad een ongekende terreurcampagne ontketenen waardoor uiteindelijk nog slechts twintig winkels openbleven. In 1978 was McGuinness al gepromoveerd tot chef-staf van de IRA. De terreurgroep was onder meer verantwoordelijk voor de moord op Lord Mountbatten of Burma. Uiteindelijk legde McGuinness de wapens neer en werd hij na het vredesakkoord van 1998 zelfs lid van het politieke establishment in Noord-Ierland. Met de getuigenis wil hij nu definitief breken met zijn gewelddadige verleden.

Tijdens het mondelinge verhoor zal McGuinness de commissie onder meer verslag doen van een aantal IRA-bijeenkomsten op Bloody Sunday. Hij zal vertellen dat de terreurgroep op dat moment zelf niet gewapend was en ontkennen dat hij - zoals door een undercoveragent van MI5 is beweerd - op Bloody Sunday het eerste schot zou hebben afgevuurd.

De Britse minister voor Noord-Ierse Zaken John Reid heeft de getuigenis van McGuinness verwelkomd. Radicale Unionisten, verenigd in Ian Paisley's DUP, vinden dat McGuinness hiermee zijn schuld aan terreurdaden heeft bekend. Zij dienden gisteren een motie van wantrouwen in het Noord-Ierse parlement in en eisten zelfs zijn arrestatie.

Meer gematigde protestanten waren laconieker. Sinds McGuinness in de jaren negentig als republikeinse woordvoerder naar Londen vloog voor overleg met de regering is hij voor hen de godfather van de IRA.

De getuigenis van McGuinness zal overigens het werk van de Salville-commissie zelf niet makkelijker maken, omdat ze meer vragen opwerpt dan antwoorden geeft. De commissie denkt zeker nog twee jaar voor het onderzoek nodig te hebben.