Nieuws
Geneeskunde in het dierenrijk? Chimpansees smeren wonden in met geplette insecten
Hand opengehaald aan een scherpe steen? Pluk een insect uit de lucht, plet het tussen je lippen en smeer het op de wond. Dat is althans hoe chimpansees in Gabon het aanpakken. Een vorm van medicijngebruik, vermoeden onderzoekers.
Het is niet voor het eerst dat dieren er een vorm van geneeskunde op na lijken te houden. Zo slikken meerdere apensoorten soms bittere, voedingsstofarme bladeren, vermoedelijk om van inwendige parasieten af te komen. Sommige wetenschappers denken dat het eten van gras door honden en katten eenzelfde oorsprong heeft: een erfenis van hun wilde voorouders, zonder baasjes met wormenpillen.
Maar wondbehandeling met insecten is niet eerder gedocumenteerd, schrijft de Duitse onderzoeksgroep in vakblad Current Biology. Het opvallende gedrag werd waargenomen bij een groep wilde chimpansees in een natuurreservaat in Gabon. Het begon met de toevallige observatie van een moeder die de gewonde voet van haar zoon inwreef met een insect. Reden om er in het vervolg beter op te letten.
Gedurende vijftien maanden zagen de onderzoekers het gedrag 22 keer voorbijkomen bij de chimpansees. Negentien keer smeerden ze eigen wonden in, drie keer die van een ander.
Onbekend is welke vliegende beestjes de chimpansees vingen, dus ook of er pijnstillende of ontstekingsremmende stofjes in zitten. Dat is iets voor vervolgonderzoek: de onderzoekers hopen aan de hand van afgebroken vleugeltjes of pootjes de soorten te bepalen.
Moeilijk te bewijzen
Gezien de systematische manier van handelen is het goed mogelijk dat hier sprake is van medicijngebruik, reageert Liesbeth Sterck, hoogleraar gedragsonderzoek bij dieren aan de Universiteit Utrecht. Maar het zal moeilijk worden om dit hard te maken. ‘Je zou willen weten of behandelde wonden sneller genezen dan onbehandelde wonden. Maar ik kan me voorstellen dat dat lastig te meten is bij wilde chimpansees.’
De onderzoekers gaan een dergelijke wondanalyse wel proberen uit te voeren, aldus Simone Pika, hoogleraar cognitieve biologie aan de Universiteit van Osnabrück en een van de leiders van het onderzoeksproject. En als blijkt dat die insecten helemaal niets doen? Misschien levert de handeling aandacht van de rest van de groep op en is de gewoonte zo ontstaan, oppert ze. Al werden ook apen gespot die hun wond insmeerden terwijl ze alleen waren.
Mensen maken al duizenden jaren gebruik van insecten in hun geneeskunde, aldus Pika. ‘We wisten al dat chimpansees eetbare insecten kunnen herkennen, zoals bijen en termieten. Mogelijk hebben ze ook kennis van insecten die het herstel van wonden versnellen of een pijnstillend effect hebben.’
Hoe dan ook is het intrigerend gedrag, vindt Liesbeth Sterck. Vooral dat chimpansees andermans wonden met insecten inwrijven – en dat die ander het toelaat. ‘Dat duidt op inlevingsvermogen. Al kun je het ook heel plat interpreteren: de aap ziet een wond en doet simpelweg wat hij heeft aangeleerd, ongeacht op wie de wond zit.’
Mocht blijken dat de insecten geneeskrachtige eigenschappen bevatten, dan zou Sterck niet verbaasd zijn. ‘Inmiddels is wel duidelijk dat je chimpansees niet moet onderschatten.’
