Gemeenten besparen op onderhoud, burgers klagen niet: het is crisis

Tweehonderd grote en middelgrote gemeenten beoordelen met dezelfde methode de kwaliteit van de openbare ruimte: hoe scheef bankjes en paaltjes staan, hoe veel graffiti er op prullenbakken zit en hoe vol ze zijn, hoeveel hondendrollen en zwerfvuil er is.

Niveautje zakken
Elke situatie is ingedeeld in vijf categorieën: van A+ (zeer goed, geen schade) tot D (slecht, kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling).
'Met de bezuinigingen in het achterhoofd vragen gemeenten zich af: kunnen we een niveautje zakken?', zegt Harro Verhoeven, projectmanager leefomgeving van het kennisinstituut CROW in Ede.

'Vaak blijkt dat een teruggang van één stap niet leidt tot meer meldingen van rotzooi of verloedering.' CROW publiceert de Kwaliteitscatalogus openbare ruimte met 202 'meetlatten'. Gemeenten kunnen zo afspraken maken met hoveniers- en onderhoudsbedrijven.

Doorgaans houden gemeenten vast aan een hogere norm voor het centrum: in het 'visitekaartje' van de stad worden de prullenbakken vaker geleegd en de straten meer geveegd. Zo heeft Zoetermeer vorig jaar het beheersniveau in winkelgebieden verlaagd van A naar B, en in de rest van de stad en B naar C. Dat spaart 1,3 miljoen euro uit.

Waardering
'Opvallend genoeg is dat niet ten koste gegaan van de waardering van de openbare ruimte: het aantal meldingen en klachten is zelfs met 4 procent gedaald', zegt woordvoerder Mark Beijer. Een verklaring heeft Zoetermeer niet. 'Misschien beseft men dat er door de crisis minder kan.'

In Breda wordt het historisch stadshart op niveau A bijgehouden, maar de beeldkwaliteit van de rest ging van B naar C, een bezuiniging van 1 miljoen. Nog eens 500 duizend euro wordt bespaard door beplanting te vervangen door onderhoudsarme gazons.

Het aantal klachten in Breda bleef vrijwel gelijk. Er is een lichte stijging van meldingen over zwerfvuil en onkruid, zegt woordvoerder Ton van Schijndel. 'Maar het verlagen van het onderhoudsniveau in het groen heeft nog niet tot klachten geleid.'

Tegelijk met de bezuiniging betrekt Breda de inwoners meer bij de openbare ruimte. In het programma 'Opgeruimd Breda' kunnen bewoners groen adopteren. In een jaar zijn er bijna tweehonderd 'wijkdeals' gesloten, waarbij volgens de gemeente tweeduizend bewoners betrokken zijn. Breda onderzoekt of bedrijven parken kunnen sponsoren in ruil voor reclame.

Onkruid
Ook in Delft wordt sinds 2011 minder gemaaid, onkruid gewied en geveegd. De gemeente heeft daardoor een veegmachine minder nodig. Er moest eigenlijk een nieuwe worden gekocht, maar de vervanging bleek niet meer nodig. Het oude centrum en het beschermd stadsgezicht worden nu bijgehouden op niveau B (was A). De rest ging van B naar C.

In totaal heeft dit Delft jaarlijks bijna 1,3 miljoen euro bespaard. 'We hadden gedacht dat de tevredenheid van burgers zou dalen, maar dat is niet gebeurd', zegt woordvoerder Frances van Heijst. 'Misschien zijn mensen moe van het klagen. Als we er in onderzoek expliciet naar vragen, dan zeggen inwoners dat het ze wel is opgevallen en dat ze het jammer vinden, maar ze hebben er begrip voor.'

Volgens Delft is het verlagen van de normen direct zichtbaar bij het vegen van de straat, het opruimen van zwerfvuil, het verwijderen van onkruid en het legen van prullenbakken. Bij meubilair gaat het langzamer: stoeptegels liggen uiteraard niet opeens allemaal scheef, maar er wordt uiteindelijk wel minder snel iets aan gedaan.

Terughoudend
Projectmanager Harro Verhoeven van CROW waarschuwt dat gemeenten terughoudend moeten zijn met het al te hard verlagen van de niveaus. 'Dat kan je stad onaantrekkelijk maken. Naarmate er meer rommel op straat ligt, wordt de drempel lager om zelf afval op straat te gooien.'

Juist om verloedering te voorkomen, heeft Eindhoven besloten de huidige niveaus (A voor centrumgebieden, elders B) te handhaven. 'Het heeft vanaf het jaar 2000 juist extra investeringen gekost om het onderhoudsniveau van groen te herstellen tot niveau B', zegt een woordvoerder. 'Opnieuw verlagen zou kapitaalvernietiging zijn. De toegevoegde waarde van groen voor de stad, de openbare ruimte en de invloed op bijvoorbeeld de waarde van het vastgoed staat ons nu veel beter voor ogen dan in de jaren tachtig.'