Gemeente Tilburg en NS krijgen boete voor blootstellen werklozen aan giftig chroom-6

Teleurgesteld verlaten Patricia van den Heuvel en Remco op ’t Hoog woensdag de rechtszaal in Rotterdam. De uitspraak van het gerechtshof dat de gemeente Tilburg en NS-dochter NedTrain hadden kunnen weten dat zij als werklozen tijdens het schuren van treinen tussen 2009 en 2010 in aanraking kwamen met de kankerverwekkende stof chroom-6, voelt nauwelijks als gerechtigheid. ‘Dit is pas het begin’, zegt Van den Heuvel, die aan chronische astma lijdt. En Op ’t Hoog: ‘Een boete is een wassen neus.’

Toch is het oordeel van de rechter in de geruchtmakende chroom-6-zaak keihard. Tussen 2004 en 2012 werden achthonderd werklozen verplicht verplicht om treinen te schuren, als onderdeel van een re-integratietraject. Hoewel NedTrain, een onderhoudsafdeling van de NS, de gezondheidsrisico’s van chroom-6 kende, wisten de bijstandsgerechtigden van niets.

De NS werd al in een civiele rechtszaak veroordeeld vanwege de gezondheidsschade van de werklozen. Nu worden de gemeente Tilburg en de NS ook in een strafrechtelijke zaak veroordeeld. Volgens de rechtbank was sprake van een ‘onaanvaardbaar’ gezondheidsrisico en is dat ‘ernstig verwijtbaar’. Tijdens het project is namelijk nooit gecontroleerd op het effect van werken met de gevaarlijke stof. ‘Beide partijen hadden redelijkerwijs kunnen vermoeden dat stoffen vrijkwamen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid van de mens.’

De bijstandsgerechtigden werden bovendien niet adequaat beschermd, oordeelt de rechter. Zowel de gemeente als de NS is volgens de rechter ‘ernstig tekortgeschoten in hun zorgplicht’. Allebei hebben ze de situatie ‘veel te lang laten voortduren’, zonder de gezondheidsrisico’s te onderzoeken.

Kwestie van overleven

De rechter schetst de geventileerde hal die ‘onvoldoende was geëquipeerd’ voor het werken met gevaarlijke stoffen. Acht uur per dag en weken achter elkaar schuurden de medewerkers handmatig of met machines de oude verflagen van de treinen. De stof bleef als mist hangen in de hal, de voetstappen van het personeel waren zichtbaar op de stoffige vloer. Zelfs de kantine zat onder het stof en medewerkers klaagden over zwart snot.

Een van de werklozen die dit ‘vieze werk’ een half jaar heeft gedaan, is Patricia van den Heuvel. ‘Zelfs de overalls waren smerig, die werden na een dag opgehangen zonder dat ze werden gewassen.’ Het was een kwestie van overleven, zegt Van den Heuvel. ‘Soms moest ik mijn kind meenemen naar de hal, omdat ik geen opvang had. Meerdere kinderen speelden in die stoffige hal.’ Protesteren tegen de werkomstandigheden was zinloos, aldus Van den Heuvel. ‘Dan liep je het risico dat je uitkering werd gekort of zelfs helemaal ingetrokken.’

Remco op ’t Hoog merkte na twee maanden schuren dat zijn tanden afbrokkelden. ‘Toen besefte ik dat iets niet klopte. Vergeet niet dat we als werklozen in een moeilijke situatie verkeerden. We werden financieel onder druk gezet, dan kijk je niet zo nauw. We hadden geen andere keuze dan mee te doen aan dat project. Het voelde als moderne slavernij.’

‘Symbolische boete’

In 2015 laat de gemeente Tilburg onderzoeken of de medewerkers aan het project daadwerkelijk zijn blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Er worden monsters genomen van de verflagen op vijftien treinen; dertien daarvan blijken sporen van chroom-6 te bevatten. De rechter laat meewegen dat de gemeente Tilburg vervolgens een schaderegeling trof met de slachtoffers. Van den Heuvel ontving 5.000 euro. ‘Maar wat is dat bedrag waard, nu ik chronisch ziek ben?’

De gemeente Tilburg zegt na de uitspraak niet in beroep te gaan, de NS wil die eerst bestuderen, maar zegt zich ‘verantwoordelijk te voelen voor het leed’. De slachtoffers spreken van een ‘symbolische boete’ van 250 duizend euro en stellen dat de verkeerde partijen zijn veroordeeld. Van den Heuvel, met tranen in haar ogen: ‘De gemeente Tilburg heeft ons later fatsoenlijk behandeld, van de NS hebben we nooit iets gehoord. Ik wil pas van gerechtigheid spreken als de projectleiders zelf worden vervolgd.’ Op ’t Hoog: ‘Zij hebben nalatig gehandeld door ons met die giftige stoffen te laten werken.’