Gemeente kent vaak haar eigen regels niet

Als zoiets in het bedrijfsleven gebeurt, is dat foute boel. Banken willen bijvoorbeeld geen zaken doen met bedrijven die de jaarrekening niet op orde hebben, en ook aandeelhouders hechten sterk aan het fiat van de accountant.

Bij de honderden gemeenten die over 2004 geen goedkeuring dreigen te krijgen, zal niet direct een crisis uitbarsten. De rijksoverheid, die de strengere controles in de wet heeft verankerd, zal niet me teen de duimschroeven aandraaien, zo heeft minister Remkes van Binnenlandse Zaken laten weten.

De gemeenten hebben wel het nodige uit te leggen aan de gemeenteraad en de inwoners. Hen zal het dunne lijntje dat gebrek aan rechtmatigheid scheidt van fraude en belangenverstrengeling, namelijk vaak ontgaan. De link met bijvoorbeeld de bouwfraude is dan snel gelegd. Te snel, vinden de gemeenten, die bang zijn om in ellenlange discussies met de buitenwereld te belanden.

De voorlopige conclusies van de accountants liegen er echter niet om. Gemeenten weten vaak niet wat voor wetten er zijn, welke regels ze zelf hebben bedacht, controleren niet of zij zich wel aan die regels houden, en knijpen oogjes dicht, 'omdat dat al jaren zo gaat'.

Dat is voor de accountants onverteerbaar, zeker nu die de moeten tekenen voor een zuivere gang van zaken. Dat zij daarbij op alle slakken zout leggen, zoals de gemeenten tegenwerpen, nemen ze op de koop toe. Liever streng dan rekkelijk, is op dit moment het motto van de accountancy-branche, wiens gezag een forse deuk kreeg door de fraudeschandalen bij bedrijven als Ahold, Enron en Parmalat.

Gemeenten die de accountants terzijde schuiven als kniezende boekhouders, hebben echter boter op het hoofd. Want ook de gemeenten hebben de afgelopen jaren een partijtje meegeblazen op het terrein van falend beleid, en getover met de boeken. Zie de bankgaranties van het Rotterdamse havenbedrijf, zie de vergunningen van de vuurwerkfabriek in Enschede of café het Hemeltje in Volendam, of zie de ruzie over de Haagse NV Woningbeheer, waar woensdag de Haagse wethouder Hilhorst over struikelde.

De problemen van gemeenten strekken dus verder dan het onroerend goed - de sector die synoniem lijkt met gekonkel. Accountants zien namelijk over de hele linie misstanden. Bij de bouw gaat het, zeggen zij, juist relatief goed, omdat ambtenaren en gemeenteraden de sector met argusogen volgen.

Er blijken echter gapende kieren te bestaan bij andere taken van gemeentelijke organisaties, zoals grote schoonmaakopdrachten, of gemeentelijke automatiseringsprojecten. Die moeten, als het in de papieren loopt, ook Europees aanbesteed worden. En daarbij gaat van alles mis, blijkt uit onderzoek. En dat gegeven, hoe voor de hand liggend ook, is inderdaad reden tot schrik. Of verbijstering.