Geluk en misdaad op één hoofdkussen

ALS in deze uitgestorven lanen minder tuttig werd gereden, kon je een Rolls-Royce Camargue zich in een Rolls-Royce Silver Cloud III zien boren.

Inflatie: voor de nieuwprijs van die laatste auto, bouwjaar 1965, schijn je je bij Giorgio Armani aan Rodeo Drive nu hooguit nog in een zomerjasje te kunnen steken.

De illegale Mexicanen zijn goedkoop gebleven, met hun pokdalige pick-up trucks vol slangen, manden en harken, hun non-descripte bestelbusjes waarin vrijwel zeker ook wordt overnacht. Ze wieden, snoeien of rusten uit op het geschoren gazon, in de schaduw van Chandlers 'vermoeid ogende palmbomen' - oproep op de stam: kaketoe vermist, vriendelijk, beloning. In de borders zijn koele waarschuwingsschildjes geprikt van bewakingsfirma's.

Beverly Hills, de strook tussen Santa Monica Boulevard en Sunset met onder meer de laan waar honkbalheld Joe Dimaggio en zijn bruid Marilyn Monroe in 1954 een villa betrokken, naast het sterfhuis van de aan een niervergiftiging bezweken Jean Harlow. Negen maanden hield het huwelijk stand. Het droompaar had elkaar om de hoek ontmoet in het Villa Nova restaurant. Het heeft nu een naam met grill erin, maar het bestaat nog, anders dan gerenommeerde rendez-vous-stekken als The Cocoanut, Grove, Perino's, Luau of Schwab's Pharmacy.

Een paar straten verderop bevindt zich het bouwwerk dat Benjamin ('Bugsy') Siegel 'thuis' noemde, tot hem, in 1947, door de ruiten van zijn eigen woonkamer, een salvo door het hoofd werd gejaagd - complimenten van de concurrentie.

Je hoeft geen filmster, afperser of popidool te zijn om je Beverly Hills te kunnen veroorloven. Jonathan Kellerman heeft twintig miljoen thrillers verkocht, in 22 talen. Zijn vrouw Faye weliswaar pas drie miljoen, maar 'het gaat toch allemaal naar dezelfde bankrekening'. Het aardige van een schrijvende vrouw is 'dat zij, als mij wat overkomt, het huis kan houden'. Ze wonen er met hun vier kinderen en twee elkaar aflossende dienstmeisjes. Overdag is er ook de assistent - met bureau in de hal - die ons heeft binnengelaten, en op afroep verschijnt een kok.

Eerst moeten we de tuin zien, de drie honden (een cane corso, een bulldog en een spaniel), het zwembad, de vijver met kleurige Japanse vissen die ook in het bestaan van Jonathans hoofdpersoon, de psycholoog/speurder Alex Delaware, een rol spelen. Heel indirect verwijst de mezoeza aan de deurpost naar het orthodoxe milieu van de vaste held van Faye, de joodse politieman Peter Decker. De aangrenzende lusthof is van Victoria Principal, een buurvrouw die de Kellermans alleen kennen van de cosmetica-commercials.

De riante werkkamer van Jonathan. In de boekenkast gaat de collectie judaica over in populair-wetenschappelijk allerlei: tuin- en hondenboeken. Hij: 'Er wordt wel eens gevraagd of we niet samen een boek willen schrijven. Maar we doen al zo veel samen, we zijn bijna 24 jaar getrouwd, hebben dezelfde agent. . . Schrijven is nog onze enige privacy. Straks komen de kinderen thuis, dan is het hier een gekkenhuis. Ik hoef niet op het strand te liggen, laat mij maar schrijven, deuren dicht, geen telefoontjes.'

Faye: 'We hebben het geprobeerd, een komedie, we hebben allebei een goed gevoel voor humor. We hadden een aardig idee, maakten een opzetje, alles was even grappig. Tot het eerste hoofdstuk af was. Toen bleek het allemaal vreselijk onleuk te zijn. Je kon het zo op een begrafenis voorlezen.'

Jonathan: 'Zo dood als wat.'

Faye heeft een contract afgesloten voor twee nieuwe boeken met Decker, en een non-series boek. Jonathan is aan een vierde bezig uit een contractreeks voor vijf. Zijn derde is ingeleverd, komt in december uit, The Web. Op het bureau ligt The Clinic. 'Bijna klaar, nog twee maanden. Ik weet hoe het gaat eindigen, ik moet er nog een paar keer doorheen.' Hij schrijft vijf pagina's per dag, gaat 's ochtends eerst herschrijven. 'Het verhaal loopt er beter door, het is goed voor de continuiteit. Om al die losse porties te laten ineenvloeien tot één leesbaar geheel, niet als een verzameling jerky-herky fragmenten, moet je wel. De naden mogen niet zichtbaar zijn.

Die ochtend heeft hij iets bedacht dat consequenties heeft voor alles wat hij al heeft opgeschreven, 'ik moet helemaal door het manuscript heen'. Delaware speelt er zijn vertrouwde rol in, Kellerman heeft geen aanvechting hem na tien jaar te laten vallen. 'Ik ben dol op schrijven, werkelijk verzot. Als ik het een tijd niet doe, raak ik depressief, cranky. Sinds mijn negende ben ik een dwangmatig schrijver. Ik heb het jaren gedaan zonder dat er voor betaald werd.'

Hij heeft dertien jaar geworsteld om een roman uitgegeven te krijgen. 'Ik was afgestudeerd als psycholoog, begon een praktijk, schreef wetenschappelijke artikelen, een boek over kanker bij kinderen, essays, korte verhalen. En zeven of acht boeken die nooit zijn gepubliceerd. Ik kan mijn agent er niet de schuld van geven, ze waren vermoedelijk niet goed genoeg, ik was het vak nog aan het leren. Ik had geen benul van herschrijven en had ook helemaal niets te melden. We waren vroeg getrouwd, ik had een zware baan en een gezin en zat na elven, in plaats van te gaan slapen of aan mijn conditie te werken, in een smerige garage vol spinnen te schrijven. Jaar in, jaar uit, het had iets Don Quichoterigs.'

Tot de doorbraak kwam. 'In 1981 schreef ik When the Bough Breaks, het werd twee jaar later verkocht, maar pas in 1985 uitgegeven. Het heeft nog ergens zes maanden in een la gelegen. Eigenlijk is Faye de held van dit verhaal. Om de paar maanden vroeg ze: Darling, what about that book? Ik had er genoeg van, ik heb een paar keer geprobeerd te stoppen, maar het is een verslaving. Mijn ego bleef intact dank zij mijn praktijk, die ben ik pas na drie bestsellers gaan afbouwen. Mijn specialisme was traumabehandeling bij kinderen die bij zware ongelukken of misdaden betrokken waren geweest. Ik nam geen nieuwe patiënten meer aan, was al gestopt met volwassenen, om 's nachts niet telefonisch lastig te worden gevallen. Kinderpsychologie is meer korte-termijnwerk.'

Faye: 'Private Eyes begint dan ook met: A therapist's work is never over.'

In deze omgeving gaat het schrijven hem vast makkelijker af.

'Ach, wanneer ik in een verhaal zit kan het me niet schelen waar ik ben, al is het in de badkamer. Ik raak elk benul kwijt van de omgeving, het is bijna een staat van hypnose. Twee uur bezig zijn, terwijl het twintig minuten lijkt. Schrijven is leuk, I love it. Ik heb het er met Robert B. Parker over gehad, we waren het eens over hoeveel makkelijker schrijven is dan acht, negen, tien uur per dag echt werken. Niet altijd even makkelijk, maar ook de worsteling is plezierig.'

Zij: 'Het is niet altíjd leuk. Jonathan en ik komen nooit muurvast te zitten, maar toch. We laten elkaar stukken manuscript lezen, vijftig pagina's per keer. Tien jaar geleden, toen hij net begon, was het veel pijnlijker een oordeel te geven, maar tegenwoordig is hij zo verschrikkelijk goed dat ik alleen maar kan zeggen: ga zo door. Ik kan hoogstens wat details corrigeren, wanneer hij iemand per ongeluk Conroy noemt in plaats van Conrad. Hij is mijn lievelingsschrijver.'

Hij: 'Ik ben van mening dat creativiteit niet in golven komt, het is een state of mind als je je goed voorbereidt. Dus Faye en ik maken eerst allebei een gedegen opzet. Dat kan lastig zijn, frustrerend, want normaal gesproken ben ik al begonnen met schrijven, heb ik die eerste zin al. Ik probeer mezelf discipline bij te brengen, niet te schrijven voor de outline vastligt. De beloning is dat je niet vastloopt, je weet waar je heen gaat. Een misdaadboek heeft een begin, midden en een eind. De creatieve uitdaging is om binnen alle beperkingen een zo reëel mogelijke hoofdpersoon met zo veel mogelijk diepgang te laten optreden.'

Faye volgde een tandartsopleiding toen haar jonge echtgenoot nog vruchteloos met de materie worstelde in de garage. 'Ik was zeven maanden zwanger toen ik klaar was, nam vrijaf en kwam er achter dat de tandartsenij en ik weinig met elkaar op hadden. Ik wist dat ik wel fantasie had, maar niet dat ik goed genoeg kon schrijven. Toen ik Jonathan zag zwoegen, besefte ik dat ik meer tijd over had. Toch heeft het me twee, drie jaar gekost voor ik wist waarover ik wilde schrijven. Ik ben geïnteresseerd in wat mensen beweegt bij het plegen van afschuwelijke dingen. En ook de structuur van het misdaadboek sprak me aan, want hoeveel Amerikaanse romans zeuren niet maar door, hoeveel gedoe in universiteitsstadjes in Maine kun je aan? In misdaadboeken gaat het om echte mensen met echte problemen en een verleden dat hun parten kan spelen.

'Research, daar doen we weinig aan. Jonathan is meer de videorecorder en ik de taperecorder, we kijken en luisteren veel. Als ik aan het werk ben en ik hoor een dialoog, dan gaat die rechtstreeks van mijn hoofd naar mijn handen.'

Jonathan: 'Ik ben visueler ingesteld. Ik schilder. Faye luistert. Ik ben erg jaloers op haar dialogen. Ze kan mensen heel goed nadoen. Ze kan een perfecte Barbra Streisand voor je neer zetten. Ze heeft een gouden gehoor.'

MAAR de specifieke lingo van de politie?

Faye: 'Politie-scanners. Maar je kunt met ze praten hoor, ze zijn dol op aandacht, praten graag over zichzelf.'

Jonathan: 'Ze loopt wel eens een politiebureau binnen. Onaangekondigd: Hi, ik ben een boek aan het schrijven. Het meeste politiewerk is te vervelend om te beschrijven, het invullen van de formulieren 235 B en C. Een gesprek verloopt meestal ook saai. De dialogen van Elmore Leonard zijn knap, maar zo praat niemand. Je moet snoeien, alles terugbrengen tot de psychologische essentie.'

Faye: 'Dat hele psychologische inzicht in het waarom van een misdaad. . . Er zijn veel schrijvers die wel psychologische aspecten verwerken, maar de juiste achtergrond missen. Jonathan schrijft als expert zonder dat zijn kennis van zaken de lezer afleidt van de inhoud.'

Kan, in deze context, Patricia Highsmith hun goedkeuring wegdragen?

Jonathan: 'Te weinig van gelezen, alleen Strangers on a Train. Wel bewonder ik Ruth Rendell. Ik wil niet beweren dat je psycholoog moet zijn om psychologische romans te kunnen schrijven. Ik bedoel: een heleboel psychologen hebben het tevergeefs geprobeerd. Wat maakt iets trouwens ''psychologisch''? Die hele etikettering is van na de oorlog, arbitrair. Is De graaf van Monte Christo een misdaadboek? Les Misérables? Ik las Ruth Rendell en de gedachte drong zich op dat ik dat ook zou kunnen. Ik kon schrijven over psychopathology in gewone milieus in zuidelijk Californië. Ik kwam uit een zeer beschermd milieu, maar heb in het ziekenhuis waar ik werkte tien jaar lang de meest verschrikkelijke dingen gezien. Die vuurdoop heeft me geholpen mijn stem te vinden.'

Faye: 'Ik denk dat weinig auteurs vertrouwd genoeg zijn met afwijkingen. Ze weten niet wat een psychopaat is, een sociopaat, een borderliner. Jonathans boeken zijn uniek. Hij kent de menselijke geest. Kijk naar Rainman met Dustin Hoffman, typisch de Hollywood-kijk op een autist. Jonathan wil uitleggen wat dat voor mensen zijn. Als ik zijn boeken lees, weet ik wat ze heeft bewogen. Hij verschaft inzicht zonder dat hij belerend wordt of pedant. In Self-Defense zie je met de psychotherapie van Lucy de zaak in beweging komen, dat vind ik fascinerend.'

Jonathan: In Private Eyes en Self-Defense zit veel psychotherapie, omdat ik daar zoveel ervaring mee had. Ik moet duizenden sessies hebben gedaan, voel me in dat opzicht verwant met Joe Wambaugh, die politieman is geweest en ook veel over zijn ervaringen heeft geschreven.'

Uw hoofdpersoon Alex Delware is tegelijk private eye.

'Was ik ook! Dat hield het werk namelijk ook in. Je kunt tien patiëntjes hebben met dezelfde symptomen, maar de oorzaak kan in alle gevallen een andere zijn. Ze vertellen dingen en houden dingen voor je achter, en ze beseffen soms niet eens dat ze dat doen. Daar zat ook speurwerk aan vast, wat is er gebeurd, waarom?'

Robin, de vriendin van Alex Delaware, bouwt gitaren. Faye toevallig ook. Jonathan: 'Ze heeft een prachtig instrument voor me gemaakt. Ik wilde geen stereotiepe personages, dus was de speurder een psycholoog, zijn vriendin gitaarbouwer en zijn beste vriend Milo, de politieman, homo. De man moest met zijn hoofd werken, de vrouw met haar handen.'

Hij vindt dat hij een barrière heeft helpen slechten door Milo te introduceren in een homofobisch bolwerk bij uitstek: het politiekorps van Los Angeles. Het Britse blad Gay Times reageerde later in een recensie met: prima boek, maar als Alex echt zo'n goeie psycholoog was, zou hij moeten beseffen dat hij al jaren verliefd is op Milo.

Er zitten meer verwijzingen naar gitaren in zijn boeken, naar Fenders en Gibsons.

'Ik heb een band gespeeld, Mugging David and the Winos. Rock, jazz, alles. Vanaf 1965, het post-Beatles tijdperk, op feestjes, trouwpartijen, barmitswa's. Onze zoon is ook heel muzikaal. Hij is pas zestien, maar hij kan een groot gitarist worden. Laatst trad hij op in een club in L.A. Hij vroeg of we kwamen kijken. Het bleek in een gevaarlijke buurt te zijn. Mij breng je niet snel uit mijn evenwicht, I've been a shrink, I've seen it all, maar voor Faye was het een nachtmerrie. Voordat zijn band aan de beurt was, speelde er een groep skinheads. Thrash metal. Ze stonden te masturberen op het toneel, lieten hun achterwerk zien. Faye: 'Aan al die nette joodse vaders.' Jonathan: 'Een vriend van me, een arts met kort haar, in een coltrui. . . Met dope dealers voor de deur. Een paar weken eerder was er een drive-by shooting geweest.

'Ik ben zelf een goede, conventionele gitarist.' Hij tilt een Martin D-45 uit een koffer, een van de vier vooroorlogse uit een ruime collectie. Het model is zeldzaam, een andere D-45 bracht op een veiling honderdduizend dollar op. Hij speelt een stukje bluegrass. 'Voor mijn zoon is dit een lachertje.' Verontschuldigt zich dat hij niet meer zo snel is vanwege een smak die hij heeft gemaakt, omvergetrokken door de cane corso, de grootste hond van het stel, 'erg zeldzaam, Siciliaans, er zijn er zeshonderd van'. Een monster, maar perfect voor als Faye gaat joggen. Zijn linkerarm heeft nogal te lijden gehad. 'Frustrerend dat je hand niet kan volgen wat je hersenen opdragen.'

Afgezien van When the Bough

Breaks, met Ted Danson in de hoofdrol, is niets uit zijn oeuvre verfilmd. 'Ik ben te veel een wetenschapper, ik houd van boeken, van substantiële zaken, films vind ik niet interessant. Ik verdien genoeg met schrijven. En als ik mijn naam ergens aan verbind. . . Eerlijk gezegd heb ik geen aanbiedingen meer gehad, maar mijn boeken zijn te plot-heavy voor een scenario. Ik heb twintig miljoen boeken verkocht, maar niemand kent me. Als je in New York al die feestjes van al die uitgeverijen gaat aflopen, het leventje van de beroemde schrijver gaat leiden, is het afgelopen. Er is nog nooit een goed boek geschreven op een cocktailparty.'

0

AYE moet even naar de dokter met de jongste.

Jonathan: 'Ze is erg bescheiden, je merkt dat ze liever over mij praat dan over zichzelf. Ik mag het niet zeggen waar ze bij is, maar ze is briljant. Ze heeft een graad in de theoretische wiskunde, heeft chemie gestudeerd bij een Nobelprijswinnaar. Ik kwam een keer thuis en zag haar zitten tikken. Ze veegde alle papieren bij elkaar, ik mocht niets zien. Tot ze me op een dag een pak papier overhandigde. Ze had een boek geschreven. O, shit, dacht ik. Dat kan niet anders dan verschrikkelijk zijn, ik zal er een hekel aan moeten hebben, want ik ben hier de schrijver en zij is de mathematica. Hoe moet ik haar dat duidelijk maken?

'Maar het was verbazingwekkend goed. Ik was verbijsterd dat ik al die tijd met haar onder een dak had gewoond zonder dat ik wist dat ze het kon. Als ik het had afgekraakt zou ze nooit meer een letter op papier zetten, had ze besloten. Ik belde mijn agent, ik had nog maar één boek verkocht. ''Uh, mijn vrouw heeft ook een boek geschreven.'' Ik hoorde zijn ogen bijna achterover rollen: alwéér een. Maar binnen een week was het verkocht. In Florida is ze populair, daar ben ik de man van Faye Kellerman.

'Haar personages zijn religieuzer dan wij zelf zijn, ze wilde over echte fundamentalisten schrijven. Ze heeft wel eens gezegd dat ze een hekel had aan de Woody Allen-jood, klein, gebogen, onhebbelijk, neurotisch. Dus is Peter Decker ruim een meter negentig lang. En wat is er makkelijker dan een politieman: hij doet wat je van een politieman verwacht. Voor mij is het veel moeilijker de shrink in de problemen te krijgen.'

Zeven jaar geleden werd kanker aan zijn schildklier vastgesteld. 'Ik ben twee jaar ziek geweest, maar schreef gewoon door.' Het doorbrak zijn normale werkwijze, zijn hand kon hij niet gebruiken, hij moest alles dicteren. 'Time Bomb werd een behoorlijk negatief boek, erg bitter.' Hij schrijft om religeuze redenen niet op zaterdag, de zondag is voor de kinderen. Als Faye een promotietour doet, 'en ze even geen supermoeder, superechtgenote en superhuisvrouw kan zijn', laat ze de kok komen om te voorkomen dat Jonathan een sketch van Bill Cosby gaat imiteren. Diens vrouw is ook weg, hij ontbijt opgewekt met chocoladecake en roept vergoelijkend: 'Er zit melk in chocoladecake, er zitten vitaminen in chocoladecake.'

Faye is terug. Er komt pils op tafel, 'Hollands bier, Peter's Brand'. Jonathan vertelt dat zijn ouders jiddisch spraken als de kinderen iets niet mochten horen. Fayes boeken bevatten veel jiddische uitdrukkingen. Jonathan: 'Ik heb een hekel aan die klanken, voor mij belichamen ze het getto.'

Achter zijn bureau staat een Edgar Award, hem door de Mystery Writers of America toegekend voor When the Bough Breaks. Anders dan bij Ross Thomas in Malibu, die er twee achteloos ergens hoog op een kastplank heeft staan, is die van Kellerman omgeven door plexiglas. De gladde buste van de artistiek besnorde Edgar Allan Poe - 'Isn't it tacky?' - ontlokte zijn dochter de vraag waarom ze eigenlijk een beeldje van Adolf Hitler in huis hadden.

Dit is de eerste aflevering in een serie van vijf vraaggesprekken met Amerikaanse misdaadauteurs, die beurtelings in Vervolg en Folio worden gepubliceerd.