Geluidsopnamen treinkaping De Punt: mariniers spreken van 'genadeschot' en kapers die zijn 'kapotgeschoten'
Het woord 'genadeschot' viel, en twee kapers werden 'kapotgeschoten'. Dat blijkt uit onderlinge gesprekken van de mariniers die in 1977 de door Molukkers gekaapte trein bij De Punt bevrijdden. De uitlatingen staan op originele geluidsopnamen uit en rond de trein, die de Nederlandse staat altijd geheim hield, maar nu op last van de rechtbank toch zijn vrijgegeven.
De treinkaping bij De Punt voltrok zich precies veertig jaar geleden. Bij de gewelddadige bevrijdingsactie kwamen twee van de 54 gegijzelden en zes van de negen Zuid-Molukse kapers om. De vraag of mariniers van de Bijzondere Bijstandseenheid (BBE) kapers executeerden, wat altijd is ontkend, achtervolgt de overheid nog steeds.
Nabestaanden van twee gedode kapers voeren een rechtszaak tegen de Nederlandse staat. Zij stellen mede op basis van autopsierapporten dat Max Papilaja en Hansina Uktolseja in weerloze toestand van dichtbij zijn doodgeschoten en eisen een schadevergoeding.
De rechtbank oordeelde in februari dat er een uitgebreid onderzoek moet komen naar de beëindiging van de kaping. De staat moet daartoe meer informatie prijsgeven, waaronder de geluidsopnamen. Drie BBE-commandanten droegen microfoons tijdens de bestorming van de trein.
Ongemakkelijke details
Decennia is stilgehouden dat de geluidsopnamen bestaan. Pas in 2014 kwam aan het licht dat ze in een kluis liggen van het Nederlandse Instituut voor Militaire Historie, op een geluidsband met het opschrift 'confidentieel'. De overheid heeft sindsdien geprobeerd de opnamen binnenskamers te houden met een beroep op de privacy van de mariniers.
De nu onder druk vrijgegeven transcriptie van de geluidsband, uitgewerkt door experts van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), bevatten voor de staat ongemakkelijke details. 'Geven ze hem genadeschot hoor,' zegt een marinier. 'Deze is dood,' zegt een commandant in een ander fragment, waarop mariniers in zijn eenheid hem lachend bijvallen: 'Ja, nu wel.' 'Alletwee kapotgeschoten,' zegt een marinier. '[achter]... die leefde nog, die heb ik helemaal [kapot]...' 'Het woord 'genadeschot' is dodelijk', zegt advocaat Liesbeth Zegveld. Zij pleit namens de nabestaanden van de kapers voor een technische reconstructie op basis van alle beschikbare informatie, waaronder de geluidsopnamen. 'Er moet eindelijk een volledig beeld gevormd worden van wat er in de trein is gebeurd.'
'Uit de opnamen blijkt niet dat er onrechtmatig is opgetreden', zegt een woordvoerder van het ministerie van Defensie. 'De opnamen zijn onder hectische en levensbedreigende omstandigheden gemaakt. In een fractie van een seconde moesten mariniers bepalen of iemand een bedreiging vormde of niet. Ze hadden de opdracht de kapers uit te schakelen, tenzij zij zich duidelijk waarneembaar overgaven. Je hoort niet of een kaper zich overgeeft of niet.'
'Duidelijk voor de Staat dat er niet onrechtmatig is opgetreden'
Over het woord 'genadeschot' zegt de woordvoerder: 'Even eerder spreekt de commandant over loeiende koeien. Het zou kunnen zijn dat er een koe gewond was. Je weet het gewoon niet.' Dat de opnamen zijn gemaakt voor 'leerdoeleinden' toont volgens Defensie aan dat er geen geheime instructies waren de kapers te executeren. Een reconstructie acht de staat niet nodig.
'Door de mariniers zijn geen executies uitgevoerd', stelt advocaat Geert-Jan Knoops, die de betrokken mariniers bijstaat. 'Conclusies verbinden die enkel gebaseerd zijn op de transcripties van de bandopnames is onmogelijk.' De transcripties werpen een nieuw licht op het archiefonderzoek waarmee het ministerie van Justitie in 2014 de mariniers vrijpleitte. 'Het boek kan nu dicht', zei toenmalig justitieminister Ivo Opstelten (VVD) indertijd. De geluidsband was op het ministerie bekend. Toch wordt het 'genadeschot' niet vermeld.
Volgens een woordvoerder van Justitie is de 'genadeschot'-passage wel meegewogen in het archiefonderzoek. Maar: 'Op de vraag of de geweldsinstructie was overtreden gaf dit ene fragment niet het antwoord.'
Lees meer over de treinkaping bij De Punt en de bestorming door mariniers
De rechtszaak over treinkaping rakelt oude pijn op bij gegijzelden (+)
Sommige voormalige gegijzelden in de trein hebben er moeite mee dat nabestaanden van twee kapers vragen om schadevergoeding. 'Opening van zaken zou genoeg moeten zijn.'
Zo maakten mariniers veertig jaar geleden een gewelddadig einde aan de gijzeling bij De Punt (+)
Geluidsopnamen van de bevrijdingsactie in een trein bij De Punt, die in 1977 een eind maakte aan een langdurige gijzeling, zijn na veertig jaar vrijgegeven.
'Waarom is mijn zoon bij De Punt geëxecuteerd?' (+)
Max Papilaja was de leider van de Molukse treinkaping bij De Punt in 1977. Voor het eerst in bijna veertig jaar doen zijn nabestaanden hun verhaal.
Hoe de FBI de mariniers van De Punt verleidde
Op 11 juni 1977 bestormden militairen de gekaapte trein bij De Punt. Twee mariniers spraken er al in de zomer van 1977 over tegen een FBI-agent, met de bijnaam De Rots. Hun openhartigheid leidde destijds tot diplomatieke ophef. Een reconstructie.
'SECRET': de rapportage van kolonel Duffield over de kaping bij De Punt (+)
Het is 22 juli 1977, zes weken nadat bij het gehucht De Punt in Noord-Nederland de langste treinkaping in de wereldgeschiedenis met geweld is beëindigd. Kolonel Duffield, de Britse defensieattaché in Den Haag, verstuurt een uitgebreid verslag aan zijn superieuren in Londen. Lees hier wat er in staat.
'Ik heb nog nooit gehoord: excuses meneer Monsjou' (+)
Karel Monsjou (83) wacht sinds 1977 op uitleg waarom zijn dochter Ansje, passagiere in de gekaapte trein bij De Punt, bij de bevrijding is omgekomen. Hij voelt zich door de overheid 'onbeschoft' behandeld. We spraken hem in 2014.
undefined
