Gelovigen zetten hun motor af als ze voor de brug staan

Vanaf morgen is dit ietwat karikaturale predikaat voorzien van enige wetenschappelijke gronden, want dan promoveert Leo van der Tuin aan de theologische faculteit van de Katholieke Universiteit Brabant. Jarenlang verrichtte hij 'empirisch theologisch onderzoek naar de effecten van milieu-catechese op milieubewust handelen' en schreef een 250 pagina's tellende verhandeling over het onderwerp. 'Gelovige mensen zijn milieubewuster en gaan met meer respect om met de natuur', zegt Van der Tuin.

Hij baseert zich op een onderzoek onder 194 personen van zowel katholieke als protestantse huize die verspreid wonen over Nederland. 'Aan de hand van vragenlijsten ben ik er achter gekomen dat gelovigen een sterke relatie leggen tussen ecologisch denken en handelen.'

En dat doen ze niet alleen in abstracte zin op papier, zegt de promovendus, ze doen het ook in de praktijk. Van der Tuin: 'Ze zetten de motor van hun auto af wanneer de brug open is, brengen oud papier weg en hechten aan drank in statiegeldverpakking.'

Dit voorbeeldig milieugedrag doen zij mede op uit de bijbel. 'De gelovigen worden gevoed door zogeheten ecocentrische elementen uit de bijbel. Dat inspireert de mens om de schepping te koesteren.'

Alles goed en wel, maar de bijbel geeft allerminst eenduidige signalen. Het is maar hoe de lezer er tegenaan kijkt, en welke tekst in zijn straatje past. God rustte uit op de zevende dag om van Zijn schepping te genieten, maar op andere dagen spoort Hij de mens aan om in het zweet des aanschijns de aarde te bebouwen en te bewerken, te woekeren met zijn talenten en wel zo sterk dat we anno 1999 zitten opgescheept met een koopzondag.

'Tsja', verzucht de promovendus, 'de Heilige Schrift kan inderdaad ook op antropocentrische wijze worden uitgelegd, met de mens als middelpunt. Sinds de Verlichting heeft de mens zich de rol van meester in de schepping toegedicht, en heeft de ecocentrische interpretatie van de bijbel veel terrein verloren. Zelfs bij het begrip rentmeesterschap van het CDA staat niet de aarde, maar in de eerste plaats het belang van de rentmeester voorop.'

De kerk doet dapper mee aan de ont-ecologisering, betoogt Van der Tuin. 'De kerk interesseert zich geen moer voor de natuur. De kerk beperkt zich veel te veel tot allerlei mooie ethische uitspraken, maar wijzen op de noodzaak tot handelen, is er niet bij.'

Maar waar de kerk het laat afweten, heeft de milieubeweging de herderlijke taak overgenomen, en deze rol wordt met bezieling vervuld. 'Allerlei maatschappelijke bewegingen buiten de kerk vertonen duidelijke trekjes van religieuze bevlogenheid. Kijk naar het debat over het gas in de Waddenzee.' Volgens Van der Tuin beroepen de tegenstanders van de boringen zich op argumenten die zijn terug te voeren op religieuze motieven als 'het bewaren van de aarde die er zomaar is'.