Gelderland moet het Silicon Valley voor voedsel worden

Het moet van Gelderland het ‘Silicon Valley van de gezondheids- en voedingstechnologie’ maken: One Planet, een topinstituut dat onderzoek doet naar nieuwe technologieën voor de verbetering van de landbouw en de gezondheidszorg. Sensoren die meten hoeveel water een plant nodig heeft, chips die registreren hoe de darmen voedsel opnemen, digitalisering van productieketens. Technieken voor een betere wereld – ‘made in Gelderland’.

One Planet is een samenwerkingsverband van de universiteiten van Nijmegen (Radboud) en Wageningen (WUR) met onderzoeksinstituut Imec, specialist in nano-elektronica en digitale technologie. Bijna iedereen is er enthousiast over.

De universiteiten staan te popelen, het bedrijfsleven ziet het helemaal zitten. Het enige puntje van discussie is de financiering. Van alle partijen die One Planet een warm hart toedragen is er voorlopig maar één die met geld over de brug komt. Dat is de provincie Gelderland die er 65 miljoen voor wil uittrekken. De universiteiten en Imec zelf brengen alleen kennis, mensen en faciliteiten in.

‘Mooi verhaal’

Precies dat zit PvdA-statenlid Fokko Spoelstra dwars. ‘Het is een mooi verhaal’, zegt hij. Maar het is wel Gelders geld dat erin gaat. ‘Wat heeft de Gelderse burger hieraan, vragen wij ons af. 65 miljoen is een hoop geld.’ De directe bijdrage aan de werkgelegenheid is gering: bij One Planet komen hooguit tachtig mensen te werken.

Maar het geld is goed besteed, meent D66-gedeputeerde Michiel Scheffer. Gelderland heeft twee topinstituten in huis: de Radboud Universiteit met zijn medische expertise en Wageningen UR, wereldleider op landbouwgebied. Wat deze twee ontberen is de kennis om innovatieve technieken naar de markt te brengen. Imec, dat alles weet van chips en micro-elektronica, is daar juist goed in.

Zet die drie bij elkaar en je krijgt een instituut dat niet alleen vernieuwing aanjaagt, maar ook de Gelderse economie in een stroomversnelling brengt, zegt Scheffer. Via One Planet krijgen Gelderse bedrijven toegang tot de wereldmarkt. ‘Imec heeft grote klanten zoals Samsung en Apple. Dan bereik je miljarden mensen.’

Knappe koppen

Wat dat betreft heeft Imec zijn sporen verdiend, aldus John Baekelmans, managing director van Imec Nederland. Het onderzoeksinstituut werd in 1984 opgezet met steun van de Vlaamse regering, maar heeft inmiddels zijn vleugels uitgeslagen. Het heeft nu vierduizend onderzoekers in dienst in onder andere Taiwan, Japan, de VS en China. In Nederland is Imec actief op de High Tech campus in Eindhoven met Holst, een onderzoekscentrum in samenwerking met TNO.

Vorig jaar werd Imec door de provincie gevraagd om ook in Gelderland zoiets op te zetten, gericht op voeding en gezondheid. Dat deden ze maar al te graag, zegt Baekelmans. ‘In Gelderland zitten de knapste koppen op dit gebied. Dat is de beste plek om dit te doen.’

Imec, een stichting zonder winstoogmerk, is niet zomaar een bedrijf, benadrukt Baekelmans. ‘Wij trekken talent en bedrijven aan.’ Voor elke euro die in Imec wordt gestoken komen er volgens hem vier terug in de vorm van spin-offs en belastinginkomsten.

Regionale economie

Dat de provincie Gelderland opdraait voor de aanloopkosten van One Planet – 65 miljoen, uitgesmeerd over acht jaar – vindt Baekelmans logisch. ‘Zonder geld van de overheid kun je dit niet doen. Wij doen onderzoek naar oplossingen waar nog geen markt voor is.’

De opbrengsten komen wel, zegt Baekelmans, maar in een latere fase. Volgens het businessplan zal One Planet in de eerste acht jaar van haar bestaan 81 miljoen aan extra inkomsten genereren uit bijdragen van bedrijven en subsidies.

Dat provincies geld steken in de versterking van de regionale economie is niet ongewoon. Dat een provincie in zijn eentje een onderzoekinstituut financiert is dat wel. Holst in Eindhoven kwam tot stand met 100 miljoen euro subsidie van het ministerie van Economische Zaken. De provincie Brabant sprong alleen bij (met 12,5 miljoen) toen Holst het moeilijk had.

Samenwerking

Met het ministerie zijn wel gesprekken gevoerd, aldus de provincie. Dat zag op dit moment geen ruimte om bij te dragen aan de startfinanciering van One Planet, maar beval Gelderland aan samenwerking te zoeken met TNO dat wél bereid was te investeren: 8 miljoen.

Maar dat aanbod werd geweigerd, zegt Paul de Krom, voorzitter van de Raad van Bestuur van TNO. ‘Dat heeft ons ook verbaasd.’ TNO is juist opgericht op innovatie te stimuleren, benadrukt De Krom. ‘Wij zijn er voor het Nederlandse bedrijfsleven. Wij hebben de kennis in huis, worden publiek gefinancierd. Gebruik dat dan, zou ik zeggen.’

In een reactie laat de provincie weten geen druk te willen zetten op de consortiumpartners om TNO toe te laten. Die vinden deelname van TNO in dit stadium niet nodig.

Geen garanties

Het roept vragen op waar Provinciale Staten dringend antwoord op willen hebben, zegt Statenlid Spoelstra. ‘Hoe zit dat met TNO? Waarom moet Gelderland hier als enige in investeren? Wat is de meerwaarde voor Gelderland?’ Te meer omdat One Planet ook in de toekomst afhankelijk zal blijven van overheidssubsidies.

Zekerheid dat de opbrengsten van One Planet ook echt in Gelderland zullen neerslaan is er niet, beaamt gedeputeerde Scheffer. ‘Garanties worden niet gegeven.’ Maar het bedrag van 65 miljoen wordt niet in een keer overgemaakt, benadrukt hij. In het voorstel waar Gedeputeerde Staten nu aan werken, worden concrete doelen gesteld die jaarlijks worden geëvalueerd. Haalt One Planet zijn doelstellingen niet, dan trekt de provincie aan de noodrem.

Eind februari moeten de staten zich erover uitspreken. ‘Het wordt een moeilijke afweging’, zegt Spoelstra. Gelderland is veruit de rijkste provincie van Nederland, dankzij de verkoop van de Nuon-aandelen in 2009, wat 4,4 miljard euro opleverde. ‘Maar dat wil niet zeggen dat we kunnen potverteren.’