ANALYSE
Gekste verkiezingen uit Britse historie
Na de stembusgang dreigt een onregeerbaar land. Noch de Conservatieven, noch Labour zullen waarschijnlijk een meerderheid halen. En wat te doen met de Schotten?
Het Verenigd Koninkrijk beleeft vandaag de gekste verkiezingen uit de Britse geschiedenis. Hoewel niet uitgesloten is dat de Conservatieven van premier David Cameron de meerderheid halen, wijst alles erop dat de Britten een onregeerbaar land krijgen, compleet met een Schotse invasie.
De Lagerhuisverkiezingen illustreren zo de schertsende woorden die de Hongaarse immigrant George Mikes kort na de Tweede Wereldoorlog optekende: 'De Britten zijn altijd een vrijheidslievende menssoort geweest en de vrijheid om een warboel te scheppen is een van hun antieke burgerlijke rechten.'
Zo stemmen Britten
Vandaag kiezen de Britten een nieuw parlement. De uitslag is ongewis. Het koninkrijk zou wel eens in een onbestuurbare janboel kunnen geraken. Daar trekt de Brit op straat zich niks van aan. Die maakt zo zijn eigen afwegingen.
Politieke modderpoel
Wanneer noch de Conservatieven, noch Labour een meerderheid halen, ontstaat er een politieke modderpoel. Voor het vormen van een coalitie of minderheidsregering bestaat geen procedure. Alles draait om improvisatie. Er is geen formateur en de koningin bemoeit zich nergens mee. Na de vorige verkiezingen was het zelfs niet duidelijk of de zittende premier, Gordon Brown, hangende de coalitiegesprekken in 10 Downing Street mocht blijven.
Sinds de vorige verkiezingen bestaat er wel een draaiboek, maar dat is niet berekend op de complexe situatie van nu. Het meest waarschijnlijke scenario is dat de Conservatieven wel de grootste partij worden, maar geen meerderheid weten te vormen met de gehalveerde Liberaal-Democraten, laat staan met de Noord-Ierse Unionisten of de rechtse UKIP.
Cameron zal in dat geval nog aanblijven als premier om een Troonrede te schrijven die op 27 mei zal worden voorgelezen. Hij zal de volksvertegenwoordiging voorstellen deze te verwerpen en een motie van wantrouwen in te dienen. Dit zal leiden tot de val van Cameron, waarna Labour-leider Ed Miliband veertien dagen de tijd krijgt om een regering te vormen met gedoogsteun van de Liberaal-Democraten, de Schotse SNP, het Welshe Plaid Cymru en The Greens.
Nieuw kiesstelsel?
Miliband wil wachten op een weinig kansrijke Troonrede van Cameron en hoopt komende dagen reeds zijn intrek te kunnen nemen op Downing Street, om daar de linkse minderheidsregering te vormen. De oppositieleider is zelfs bereid om dit 'recht' via juridische procedures af te dwingen. Probleem is dat als de grootste partij niet gaat regeren dit zal indruisen tegen het rechtvaardigheidsgevoel van de Engelsen.
Bijkomende complicatie is dat de grootste gedoogpartij de SNP zal zijn, die in Schotland Labour van de kaart gaat vegen. Hoe kan een partij die het land wil opbreken, datzelfde land besturen? Kan een afscheidingsbeweging die expliciet opkomt voor de Schotse belangen een legitiem bestuur vormen voor het Verenigd Koninkrijk?
SNP-leider Nicola Sturgeon vindt juist dat een regering zonder Schotse stem illegaal is. Deze situatie zal niet de bestuurbaarheid bevorderen, doch eerder de federalisering - of zelfs het opbreken - van het Verenigd Koninkrijk bespoedigen. Voor de Conservatieven zal een bestuur van de Schotse Raj een bewijs zijn dat Miliband de trekpop is van Sturgeon.
Gezien de warboel heeft vicepremier Nick Clegg al voorspeld dat de Britten voor het einde van het jaar weer naar de stembus kunnen gaan. Met nieuwe partijleiders. En misschien met een nieuw kiesstelsel.
Alles wat u moet weten over de verkiezingen
Lees hier alles wat u moet weten om goed geïnformeerd de Britse verkiezingsuitslag te volgen.
Anomalieën
De constitutionele crisis laat immers ook zien dat het districtenstelsel niet meer past bij een politiek landschap met meerdere partijen. In de jaren vijftig stemde 95 procent Labour of Tory; nu ligt dat percentage rond de 67. Het leidt tot anomalieën. Met 4 procent van de stemmen kan de SNP zomaar 59 zetels halen, terwijl UKIP met 13 procent blij mag zijn met 4 zetels. Het argument dat het districtenstelsel een sterk bestuur oplevert gaat niet meer op.
Maar is een minderheidsregering, linksom danwel rechtsom, wel zo slecht? De beste manier om te overleven is het indienen van geen of zo weinig mogelijk wetsvoorstellen, wat het landsbestuur wel eens ten goede kan komen. 'Keep Calm and Carry On' was een goede slogan in de oorlogsjaren', zo beweerde politicoloog Anthony King, auteur van Who governs Britain?. 'En het zou wel eens een nog betere kunnen zijn onder de huidige omstandigheden.'
