Geklaag over gebrekkig Engels in collegezaal neemt toe

Studeren in Nederland betekent steeds vaker studeren in het Engels. Het merendeel van alle opleidingen aan universiteiten is inmiddels volledig in de internationale voertaal. De Universiteit Twente en de Technische Universiteit Eindhoven willen op termijn zelfs helemaal overgaan op het Engels.

Met de taal komt ook het verzet de collegezalen binnen. Zowel onder professoren als onder studenten klinkt gemor over het woekerende Engels. Een van de belangrijkste bezwaren is dat docenten de taal slecht spreken.

Bij studentenorganisaties zoals de LSVb en het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) komen geregeld klachten binnen over onnavolgbare colleges in Dunglish: Nederlands met een vernislaagje Engels. 'Prima dat universiteiten internationaler willen worden', zegt ISO-voorzitter Jan Sinnige. 'Maar dan moeten docenten de taal wel spreken. Dat is lang niet altijd het geval.'

Hebben de studenten gelijk en is het slecht gesteld met het Engels van docenten? We nemen de proef op de som en studeren een dagje mee. In een niet-representatieve steekproef valt de keuze op drie hoorcolleges van drie verschillende studies aan drie universiteiten. Voor een onafhankelijk en deskundig oordeel luistert de van oorsprong Britse Jo Toebosch (49), al zestien jaar docent Engels bij taleninstituut Regina Coeli, mee.

Utrecht University

We beginnen om negen uur 's morgens in een afgeladen collegezaal van Universiteit Utrecht, pardon, Utrecht University. Op het programma staat een eerstejaarscollege wiskunde voor economen.

De bachelor economie is in Utrecht sinds twee jaar volledig in het Engels. Zo te zien met succes: de toch al grote collegezaal zit zo barstensvol dat ook de trappen aan weerszijden van de zaal gevuld zijn met studenten.

'After that you have practice and practice and on and on and on', is een van de eerste zinnen die we weten op te vangen. Achterin de zaal tillen twee studenten simultaan hun wenkbrauwen op.

De microfoon van de docente staat zacht afgesteld en onder de aanwezigen lijkt massaal de griep uitgebroken. Toebosch leunt naar voren en sluit haar ogen om zich beter te kunnen concentreren. De studente naast haar heeft hetzelfde gedaan, al lijkt dat geen bewuste keuze.

'And then you get a little bit more handy with the rules of algebra', zegt de docente.

In de zinsopbouw klinkt Nederlands door: 'I know from history that most problems are in simplifying.' En: 'Making a jump to the exam.'

Tijdens de pauze spert Toebosch haar ogen open. 'Dit had ik niet verwacht. Ik moest veel moeite doen om het te begrijpen. Sommige delen verstond ik helemaal niet. Studenten raak je op deze manier kwijt.'

Wat vinden de studenten ervan? We vangen tijdens het college wat geginnegap op over het accent van de docente. Twee internationale studenten oordelen mild. 'Ja, de docente heeft een accent', zegt een jongen uit India. 'Maar dat heeft iedereen hier, daar wen je snel aan.' Het Engels van dit college is in orde, vindt ook zijn Oost-Europese buurman. 'Waarvan ik last heb, is dat ik wiskundige termen alleen in het Bulgaars ken.'

Na de pauze is het tijd voor sommen. De uitleg is ook voor alfa's goed te begrijpen. Beginnen wij te wennen, of komt de docente op stoom? 'Véél beter', zegt Toebosch, die een groot voorstander van positieve feedback is. 'Als ze langzaam praat is deze docente erg duidelijk. Ze legt goed uit en haar passieve Engels is super: ik kan merken dat ze veel Engels leest en op haar gemak is in de taal.'

Als lerares Engels geeft Toebosch zelf ook bijspijkercursussen aan hoogleraren. 'Over het algemeen is hun passieve Engels ontzettend goed.' Dat is ook wel nodig: het overgrote deel van de wetenschappelijke literatuur is in het Engels. Als het op spreken aankomt, wordt het lastiger. 'Ik heb eens een hoogleraar begeleid die virtuoze teksten schreef in perfect Engels', zegt Toebosch. 'Maar zijn gesproken Engels was van het allerlaagste niveau. Als je dan college moet geven wordt het ingewikkeld.'

Yolanda Grift, Utrecht

Citaat After that you have practice and practice and on and on and on.
Moet zijn You have to keep on practicing.
Commentaar Dit is een heel rare zin, met veel te eenvoudig gebruik van woorden.

Citaat And then you get a little bit more handy with the rules of algebra.
Moet zijn Then you become more familiar with the rules of algebra.
Commentaar Dit is een letterlijke vertaling van het Nederlands naar Engels. In het Engels kun je niet 'handy' zijn in algebra. Je bent 'handy' als je met hout werkt of als elektricien - als je een vakman bent.

Citaat I know from history that most problems are in simplifying the equations.
Moet zijn I know from experience, that most students have problems simplifying equations.
Commentaar Het lijkt nu of de docente een geschiedenisboek heeft opengeslagen en daarin heeft gelezen waar de problemen liggen, terwijl ze waarschijnlijk bedoelt dat ze na jaren lesgeven weet waar studenten tegenaan lopen.

Eindhoven University of Technology

Door naar Eindhoven University of Technology. Op het programma staat een college HTI (human-technology interaction) in social context. Een soort sociologie van techniek, onderdeel van de Engelstalige bachelor Psychology & Technology.

De techniek in de collegezaal laat het evenwel afweten, waardoor de docent het zonder microfoon moet doen.

Het eerste wat opvalt, als het geritsel met sultanaverpakkingen en gebliep van binnenkomende whatsappjes verstomt, is het Duitse accent van de docent. Dat vergt aanpassing, vooral bij woorden als 'reciprocity' en 'identifiability'. Maar in combinatie met de teksten op het scherm is het goed te begrijpen.

Het is zoeken naar foutjes; deze docent beheerst de taal. 'How would that system look like?', schrijft Toebosch in haar notitieblok. En: 'Does that work always?' Ook: 'When I will go to the bakerman and give him 10 euros for a bread, that is not reciprocity.'

Met het volledige masteraanbod in het Engels behoort Eindhoven tot de voorhoede in de universitaire verengelsing. Vanaf volgend jaar moeten ook bijna alle bachelor opleidingen er in het Engels zijn.

Dat gaat niet zonder slag of stoot. Meerdere docenten en hoogleraren zetten hun hakken in het zand, onder wie hoogleraar organische chemie Bert Meijer. 'Ik heb wel eens uit baldadigheid gezegd: als ik alleen in het Engels moet lesgeven, neem ik ontslag.'

Het protest tegen het oprukkende Engels is niet nieuw. Studenten van de Technische Universiteit Delft reikten in 2003 al de 'worst teacher award' uit aan de docent met het steenkoligste Engels. De winnaar kreeg een Gelderse gekookte worst mee naar huis.

De prijsuitreiking was bedoeld om een serieus probleem aan te kaarten: de universiteit zou in 2005 geheel overstappen op het aanbieden van Engelstalige masters.

Het protest haalde niets uit, het Engelstalig onderwijs kwam er. Dertien jaar later klagen Delfste studenten nog steeds over ondermaats Engels, zegt Peter Vinke van studentenvakbond VSSD.

In Eindhoven toont Toebosch zich vanmiddag uitermate tevreden over het Engels in het college technieksociologie. 'Grammaticaal in orde, goed verstaanbaar en een geweldig uitgebreide woordenschat.' Alles bij elkaar heeft de lerares in een dag tijd veel goed Engels gehoord, zegt ze. 'Het hoeft niet perfect te zijn, het moet duidelijk zijn. Dat was het grotendeels.'

Uwe Matzat, Eindhoven

Citaat How would that system look like?
Moet zijn What would that system look like?
Commentaar Dit is een veel gemaakte fout onder Nederlanders. Jullie vertalen 'hoe' één op één in 'how', terwijl het in dit geval toch echt 'what' moet zijn.

Citaat Does that work always?
Moet zijn Does that always work?
Commentaar Ook dit is, grappig genoeg, weer een typisch Nederlandse fout die gemakkelijk voorkomen kan worden. In het Nederlands komen woorden van frequentie na het werkwoord, in het Engels komt de tijdsbepaling juist vóór het hoofdwerkwoord.

Citaat When I will go to the bakerman and give him 10 Euros for a bread, that is not an example of reciprocity.
Moet zijn When I go to the baker and give him 10 Euros for bread, that is not reciprocity.
Commentaar Dit gaat ook vaak fout: te vaak en verkeerd gebruik van 'will', dat is in deze zin overbodig. Je kunt wel zeggen: 'I think I will go to the baker', dan gaat het om de toekomst, niet om een hypothetische situatie. 'Bakerman' is erg schattig, maar het is geen Engels woord.

Tilburg University

Op naar Tilburg University voor een college taalpsychologie. In de kleine zaal tikken studenten van de bachelor communicatie- en informatiewetenschappen, die deels in het Engels is, driftig op hun laptops.

De docent van dienst steekt van wal. Hij praat ontspannen en is goed te verstaan. Van tijd tot produceert hij volzinnen als: 'But indeed, a sizeable amount of the ambiguity that is potentially there in sentences, can be resolved by, for example, commas.'

Een enkele keer schakelt hij over op het Nederlands, bijvoorbeeld bij een begrip als 'bepaling van tijd.' Er komt Engels voorbij waar Toebosch goedkeurend bij knikt, zoals 'the little thingy'. Het gaat ook weleens mis: 'It puts you on the wrong foot.' In de pauze beoordelen studenten Sammy (22) en Marjolein (24) het Engels desgevraagd als 'vrij prima'. Ze zeggen wat veel studenten zeggen: over het algemeen wordt er goed Engels gesproken op hogescholen en universiteiten. 'Maar af en toe zit er een docent tussen die het zo slecht spreekt dat je nauwelijks kunt communiceren', zegt Sammy. 'Dat is lastig.'

Het eindoordeel van Toebosch is positief. 'Echt súper. Heel verstaanbaar, weinig fouten, een rijk vocabulaire en bijna accentloos.'

Hoe belangrijk is dat eigenlijk, accentloos Engels?

Onder Utrechtse studenten circuleert een screenshot met citaten van een geanonimiseerde docent. 'Lets call him mister English', staat erboven. 'Hij heeft veel talenten over het algemeen, maar Engels is niet z'n sterkste kant.' Mister English maakt de studenten vaak aan het lachen. 'Of, zoals hij zou zeggen: they laid completely in a bend.'

Wat volgt is een opsomming van kreupele zinnen, opgetekend uit de mond van de onbekende docent. 'I think you are now a good group, so we can go lekker fast.' En het cryptische: 'If you have an otherwise then that it's fine but this is my solution.'

Wat opvalt is dat veel van de zinnen grammaticaal incorrect zijn, maar niet onbegrijpelijk. De grap, of de plaatsvervangende schaamte, lijkt 'm voor de studenten te zitten in de Nederlandse zinsopbouw en bijbehorende accent, dat zelfs op papier doorklinkt in elke Engelse zin. 'Then we now go on with the rest.' En: 'Just do some practice with it.'

Volgens Toebosch zijn Nederlanders te kritisch op hun eigen en (vooral) elkaars Engels. 'Je zult een Spanjaard niet snel horen mopperen op Engels met een Spaans accent. Nederlanders zijn daar erg op gefocust.' De lerares geeft geregeld les aan Nederlanders die door een collega zijn aangesproken op hun accent. 'Ze spreken hartstikke goed Engels. Het gaat niet om het accent, maar of je verstaanbaar bent.'

Een onderzoek onder Utrechtse studenten uit 2012 toont diezelfde meedogenloze zelfkritiek aan. De onderzoekers vroegen zowel Nederlandse als internationale studenten het Engels van hun veelal Nederlandse docenten te beoordelen. De Nederlandse studenten gaven gemiddeld lagere cijfers dan de buitenlandse studenten. Een buitenlands accent geldt als charmant, schrijven de onderzoekers, terwijl een Nederlands accent een zwaktebod is.

Martijn Goudbeek, Tilburg

Citaat But indeed, a sizeable amount of the ambiguity that is potentially there in sentences, can be resolved by, for example, commas.
Commentaar Dit is prachtig Engels, het zou zo uit een boek kunnen komen. Het is bijna te goed. Ik denk dat mensen voor wie Engels de tweede taal is deze zin wel drie keer moet horen om 'm te snappen.

Citaat The little thingy
Commentaar Dit laat zien dat de docent zich ook weet te redden in goed Engels als hij even niet op een woord kan komen. Het laat zien dat hij thuis is in de taal.

Citaat It puts you on the wrong foot.
Moet zijn It starts you off on the wrong foot.
Commentaar Dit is een verhaspeling van het Nederlandse 'op het verkeerde been zetten' en het Engelse: 'getting off on the wrong foot'. De laatste variant betekent een slechte start maken, dat bedoelt de docent hier niet.

undefined

undefined