GEINIGE FICHES

De laatste, almaar kleiner wordende groep gaat 's ochtends naar het werk, om daar aan het eind van de middag weer van terug te keren. 's Avonds lezen deze mensen een boek of kijken televisie. Sommigen voeren gesprekken met huisgenoten of doen een spelletje. In het weekend bezoeken zij bioscoop, theater of museum en gaan op visite bij familie en vrienden.

Met andere woorden: de maatschappelijke werkelijkheid gaat aan hen volstrekt voorbij. Van het bestaan van de flippo hebben zij geen weet. Nimmer hebben zij een flippo aanschouwd, laat staan er één in handen gehad. Zij leven in een sociaal isolement.

Van de flippo vernam ik voor het eerst een week of drie geleden, toen ik met mijn oudste zoontje naar huis fietste. 'Ik wil chips', deelde hij nors mee. Hij is vaak chagrijnig na een dag school. 'Dat is goed', antwoordde ik. 'Er ligt thuis nog een zak.' Daarmee nam hij geen genoegen. 'Ik wil nú chips', beval hij luid. 'Je moet naar de winkel om chips te kopen.'

Ik gaf geen krimp. Was-ie een haartje betoeterd, om zijn vader op zo'n toon toe te spreken? Bovendien moet je die jongens niet meteen in alles hun zin geven.

Bij Albert Heijn viste hij even later uit het schap een familiezak paprikachips, die hij ogenblikkelijk openscheurde. Hij graaide onderin de zak en haalde er triomfantelijk twee ronde, kleurige schijfjes uit.

Als de buitenaardse plant die in Invasion of the body snatchers de mensheid transformeert, zo heeft de flippo in een paar weken de Nederlandse basisschooljeugd in haar greep gekregen. Er wordt nog slechts gepraat, gelachen, gevochten en gedroomd over flippo's.

Zoutjesconcern Smiths Food bracht de flippo begin april op de markt. Elke zak chips, wokkels, hamka's en chipito's bevat twee, drie of vier flippo's. De schijfjes zijn aan één kant bedrukt met een afbeelding van een stripfiguur uit de stal van Warner Bros. Er zijn honderd verschillende. De fabrikant spreekt van 'geinige fiches'.

De flippo-rage roept bij veel lezers een aantal vragen op, die ik zal trachten te beantwoorden.

1. Wat kun je doen met flippo's?

Met de flippo worden in beginsel twee dingen gedaan: sparen en flippo'en. Twee spelers maken een stapel flippo's. Om de beurt werpen zij een schijfje bovenop de stapel. De flippo's die wegrollen en met de beeldzijde naar boven neerkomen, zijn voor de werper. Van de varianten is muurflippo het populairst: wie de flippo het dichtst bij de muur werpt, wint.

2. Waarom heeft Smiths de flippo's geïntroduceerd?

Dit is een ongelooflijk domme vraag. Smiths wil meer zoutjes verkopen, dat is nogal wiedes. Daarin slaagt het bedrijf buitengewoon goed. Tot begin juli zullen er 80 miljoen flippo's worden verspreid. Tachtig miljoen! Daarmee kun je een sliert flippo's leggen van hier tot aan Dnjepropetrovsk. Smiths heeft nu al een verkoopstijging van 15 procent, zegt pr-functionaris Greetje Meinen.

3. Wat is het verschil met andere verzamelwoedes?

Er is één belangrijk verschil met bijvoorbeeld de rage van dertig jaar geleden, toen mijn generatie speldjes spaarde van jeugdhelden als Johnny Lion, Swiebertje en Conny Froboess. Die kreeg je bij een pak wasmiddel. Maar m'n moeder gebruikte geen pak wasmiddel méér omdat er speldjes bij zaten; hooguit veranderde zij van merk.

Zoutjes zijn anders. Het is nooit weg om ze in voorraad te hebben. En wie eenmaal een handje heeft genomen, snaait de hele zak leeg. De consumptie van chips is in principe onbeperkt. Ik hoor zelfs al klachten over verjaardagen van volwassenen waar - in plaats van Franse kaas en olijven - alleen nog chips en wokkels op tafel worden gezet.

4. Wat is er zo leuk aan de flippo?

De flippo appelleert aan enkele van de meest elementaire menselijke driften: hebben en winnen. Verder geldt voor de flippo wat Karl Marx het 'fetisjkarakter van de waar' *) noemde: niet het gebruiksgenot bepaalt de waarde van de flippo, maar de moeite die het kost er een te bemachtigen.

5. Zijn flippo's schadelijk voor de kinderziel?

Flippo's zijn niet schadelijk voor de kinderziel. **)

6. Zijn flippo's leerzaam?

Een geinig fiche in de lucht gooien en kijken welke kant boven komt, dat kan een aap. In die zin zijn flippo's niet leerzaam. Wel confronteren ze ons met een waarheid die ik pas weer besefte toen ik maandag bij het openen van de keukenkast werd bedolven door een schuivende lawine chipito's, wokkels, chips en hamka's: als consument word je voortdurend genaaid.

* K. Marx/F. Engels: Der Ursprung des Privateigentums, des Flippos und des Staates (1884).

** S. Freud: Jenseits des Flippoprinzips (1920).