'Geheime dienst best braaf, maar ik sluit niets uit'

'Ik denk dat de Nederlandse inlichtingendiensten over het algemeen best braaf zijn', zegt Ronald van Raak. 'Maar we zijn nu in een fase beland dat ik niets meer kan uitsluiten.' SP-Kamerlid Van Raak volgt de inlichtingendiensten al jaren op de voet, als een van de weinige parlementariërs. Vandaag, tijdens een algemeen overleg met minister Plasterk van Binnenlandse Zaken, zal hij vragen om een opheldering van de rol van de AIVD en de MIVD in het spionagenetwerk van de Amerikaanse NSA. Om dat goed te kunnen onderzoeken wil hij klokkenluider Edward Snowden naar Nederland halen. 'En anders moet ik zelf naar Moskou.'

Wat we weten, sinds deze week: Nederland behoort tot de Nine Eyes, een tweede kring van NSA-vrienden (met daarin ook Frankrijk, Denemarken en Noorwegen) rond de harde kern van Five Eyes (Verenigd Koninkrijk, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland). Vorige week werd al duidelijk dat de Britse inlichtingendienst GCHQ graag samenwerkt met de Nederlandse collega's bij de AIVD en de MIVD: 'technisch competent en zeer gemotiveerd'. Maar de Nederlanders hebben volgens de GCHQ wel te maken met 'wetgevende kwesties' die ze moeten aanpakken 'om te kunnen opereren zoals de GCHQ doet'. De Nederlandse diensten mogen namelijk (nog) niet, zoals de Britten doen, massaal en ongericht data uit telefoon- en internetkabels opvissen - al is er wel geadviseerd die bevoegdheden uit te breiden. Dus, zo vraagt Van Raak zich af: wat doet Nederland dan precies voor zijn Britse en Amerikaanse vrienden? Wat voor afspraken zijn er gemaakt?

Denkt u dat de diensten volgens de regels spelen?

'Ik denk dat we meer toeschouwer zijn dan medeplichtige. Maar ik krijg de laatste tijd té veel aanwijzingen die ik té moeilijk kan controleren, en die té duidelijk de verkeerde kant op wijzen, om er echt gerust op te zijn.'

Zoals?

'Nederland heeft via een geheime aanbesteding een systeem besteld, Argo II, om grootscheeps data te kunnen analyseren - terwijl dat niet mag. Dat systeem kost 23 miljoen, een substantieel deel van de begroting van de AIVD. Wat gaan ze daarmee doen?'

Dat is waarschijnlijk geheim. Kunt u de diensten goed controleren?

'Op zich is er een goed systeem met een commissie die toezicht houdt op de inlichtingendiensten, de CTIVD. Maar veel blijft geheim, en wordt alleen besproken in de Commissie-Stiekem, bestaande uit de fractievoorzitters. Dat zijn geen specialisten, maar mogen daar niet over overleggen. Serieuze controle is eigenlijk alleen mogelijk als de Tweede Kamer mag bepalen wat geheim is.'

Is de Kamer wel geïnteresseerd?

'Ik zat sinds 2006 in elke discussie over afluisterpraktijken van de VS, maar als ik met collega-Kamerleden sprak keken ze me glazig aan. Het is lang taboe geweest om erover te praten, het werd niet kies gevonden. Ik zei niet dat de Amerikanen slecht zijn, maar wees op de gevaren. Er was geen wil om het te geloven.'

U bent, als SP'er, tegen bezuinigingen op de AIVD.

'Er kan altijd wat aan efficiëntie worden gewonnen. Maar de bezuinigingen zijn zo groot dat ze ten koste zullen gaan van operationele sterkte. Met de cybercrime, contraspionage, en die Syriëgangers die allemaal terugkomen, is het geen goed moment om daarop te besparen.'

undefined