Geen tranen, maar daden: Franse regering opent klopjacht op het islamisme

‘Wat hebben we verkeerd gedaan? We doen niemand kwaad!’ De 68-jarige Zhor Faraji is zichtbaar ontdaan. Sinds ze heeft gehoord dat de moskee waar ze al jaren komt moet sluiten, heeft ze naar eigen zeggen geen oog dichtgedaan. ‘We willen alleen maar rustig kunnen bidden. Waarom straffen ze ons?’

Het antwoord op die vraag hangt achter haar, op een sluitingsbevel van drie kantjes dat met ducttape op het toegangshek van de Grand Mosquée in de noordelijke Parijse banlieue Pantin is geplakt. Op het bevel staat een opsomming waaruit volgens de regering blijkt dat in deze moskee ‘ideeën worden verspreid die aanzetten tot haat, geweld, discriminatie of terrorisme’. Dat de hoofdimam heeft gestudeerd bij een fundamentalistisch instituut in Jemen, bijvoorbeeld. Of dat de voorzitter van de moskee op Facebook fulmineerde tegen ‘schoolboeken die kinderen leren masturberen’.

Facebookpagina

Sommige aantijgingen dateren van jaren geleden. Maar de aanleiding voor de sluiting is van recenter datum. Op 9 oktober postte de voorzitter van de moskee een video op de Facebookpagina van het gebedshuis, waarin Samuel Paty ‘een schurk’ werd genoemd die moet worden ‘gestopt’. In een reactie op die video plaatste iemand anders Paty’s naam en het adres van zijn school.

Kort na de aanslag werd de video verwijderd en schreef de voorzitter een bericht waarin hij zijn afschuw uitsprak over de moord en zijn volgers opriep mee te lopen in een herdenkingstocht voor Paty. Maar daar heeft de regering geen boodschap aan. De moskee was ‘direct betrokken bij de verspreiding van vijandige publicaties over Samuel Paty’, staat op het sluitingsbevel. ‘Gezien de omstandigheden is er een dringende noodzaak tot sluiting’.

Vrijwel onmiddellijk nadat Samuel Paty door een 18-jarige Tsjetsjeense islamistische terrorist was onthoofd, maakte president Macron duidelijk dat de Franse regering hard zou gaan terugslaan. ‘Geen islamist mag in dit land rustig kunnen slapen’, zei de president. ‘De angst gaat over naar de tegenpartij.’ Voor Franse begrippen is dat ongekend felle retoriek. Een anonieme partijgenoot van Macron verzuchtte in Le Monde dat het ‘aan Vladimir Poetin doet denken’.

‘Heksenjacht’

‘Dit is een heksenjacht’, zegt Ibrahim Bah (63) hoofdschuddend als hij na het middaggebed de moskee uitloopt. ‘Als één iemand een verkeersovertreding begaat, krijgt toch ook niet de hele straat een boete?’ Bah is niet de enige die geagiteerd is. De meeste bezoekers van de moskee – een tijdelijk gebouw van grauwe golfplaten – ervaren de sluiting als een collectieve straf.

Na de aanslagen van 2015 en 2016 zagen veel Fransen trots hoe de toenmalige regering zich juist niet liet verleiden tot verbale oorlogstaal van het type ‘you’re either with us or against us’. Wie zo reageert, luidde de redenering destijds, zaait verdeeldheid en geeft de terroristen precies wat ze willen. Juist door zijn eigen rechtsstatelijke zelf te blijven zou Frankrijk overwinnen, in elk geval op moreel vlak.

Nu de Franse Republiek wéér in het hart is aangevallen door het gewelddadig islamisme, en het land opnieuw verbijsterd zoekt naar woorden om zoveel gruwelijkheid te duiden, lijkt er iets geknapt. De tijd van kaarsjes branden en bloemen leggen is voorbij, is dit keer het dominante sentiment. Geen tranen, maar daden. Macron beloofde ‘onmiddellijke, concrete acties’.

Breed net

De sluiting van de moskee van Pantin, waar zo’n 1.300 moslims regelmatig komen bidden, is daar één van. Als de rechter de sluiting goedkeurt – het moskeebestuur is in beroep gegaan – moet het gebedshuis zes maanden dicht blijven. Als het aan de regering ligt, blijft het daar niet bij. Men heeft het net breed uitgegooid: vijftig islamitische stichtingen en organisaties, waarvan de autoriteiten vermoeden dat ze ‘banden met geradicaliseerde milieus’ hebben, kunnen ‘controlebezoeken’ verwachten.

De regering wil een aantal verenigingen, waaronder het Collectif contre l’islamophobie en France’ (CCIF), laten ontbinden. Volgens minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin, die zich al langer profileert als scherpslijper in de strijd tegen het islamisme, was het CCIF net als de moskee van Pantin ‘duidelijk betrokken’ bij de verspreiding van een ‘een fatwa’ – de video over Paty.

Volgens Bah, die gehuld in een lang gebedsgewaad op zijn elektrische stepje stapt, is het altijd hetzelfde liedje. ‘Als er verkiezingen aankomen, maken politici de balans op. ‘Hebben we wel genoeg tegen de moslims gedaan?’ Ja hoor, kunnen ze nu zeggen, kijk maar: we hebben een moskee gesloten.’

‘Ik vraag me af op wie de regering het heeft gemunt’, zegt Mohammed (25), die iets verderop staat en niet met zijn achternaam in de krant wil. ‘De islamisten? Of de islam?’ Wat in de beeldvorming niet hielp was dat Darmanin op tv zei het ‘schokkend’ te vinden dat supermarkten ‘communautair eten’ verkopen, lees: halalproducten. Dat was zijn persoonlijke mening en niet het kabinetsbeleid, verduidelijkte de minister, maar toen was de polemiek al gecreëerd. Mohammed: ‘Ik zie niet in hoe het eten van kikkererwten tot terrorisme leidt.’

Twee gezichten

Er zijn ook moslims die het harde regeringsoptreden volmondig steunen. De mediagenieke gematigde imam Hassen Chalghoumi is vermoedelijk de bekendste vertolker van dat geluid. Volgens Chalghoumi, die in een toespraak bij de school van Paty zijn geloofsgenoten met tranen in zijn ogen opriep ‘wakker te worden’, zijn organisaties als het CCIF vehikels van de politieke islam. ‘Ze hebben twee gezichten: ze weten precies binnen welke rode lijnen ze in het openbaar moeten blijven, maar achter de schermen manipuleren ze onze jongeren.’

Twee weken voor de moord op Paty presenteerde president Macron de zogenoemde ‘wet tegen het separatisme’. Daarmee wordt niet de Corsicaanse afscheidingsbeweging bedoeld, maar geloofsgemeenschappen die hun religieuze waarden en normen laten prevaleren boven de wetten van de Republiek. In de ogen van Macron is dat ‘de voedingsbodem van het terrorisme’. De president wil onder meer het thuisonderwijs aan banden leggen en geen imams meer toestaan die in het buitenland zijn opgeleid.

Voor Chalghoumi – die al jaren door de politie wordt beveiligd, anders was hij ‘allang door islamisten vermoord’ – kan dat beleid niet snel genoeg ingaan. ‘Vreedzame gelovigen moeten begrijpen dat zij ook worden gestraft als ze niet in actie komen tegen extremisten. Dit moet een les zijn voor ons allemaal. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen en ‘stop’ zeggen tegen dit gif in de maatschappij.’