Geen enkele patiënt heeft recht op euthanasie

Ton Vink heeft in zijn opiniestuk (O&D, 22 juli) in reactie op oud-rechter Jan Peeters alle gelijk aan zijn kant als hij zegt dat de inschakeling van rechters bij een (euthanasie-) sterfbed totaal overbodig is. Het unieke van onze Euthanasiewet is immers dat euthanasie niet uit het Wetboek van Strafrecht is gehaald, maar dat straffeloze uitvoering daarvan onder voorwaarden (de zorgvuldigheidscriteria) aan artsen is voorbehouden. Een rechterlijke toetsing vooraf, zoals Peeters suggereert in gevallen van diepe dementie, zou in feite neerkomen op het plegen van een rechterlijk geaccordeerde misdaad, een juridisch wangedrocht.

Minder eens ben ik het met Vink, wanneer hij niet zozeer zijn interpretatie geeft van hoe een schriftelijke wilsverklaring dient te worden gewaardeerd, als wel dat hij die interpretatie als enig juiste gebruikt waar het gaat om euthanasieverzoeken bij en van (diep) dementen.

Een schriftelijke wilsverklaring is een rechtsgeldige vervanging van een van de (misschien wel belangrijkste) criteria: er moet sprake zijn van een vrijwillig en weloverwogen verzoek. Een probleem ontstaat als ook de andere criteria moeten worden gewogen. De wet gebruikt in zo'n geval daarvoor de term 'van overeenkomstige toepassing'. Vink zegt dat de wetgever daarmee 'de (huidige, RJ) situatie van de patiënt' mee heeft bedoeld.

Ik zou willen pleiten voor een interpretatie van de term 'van overeenkomstige toepassing' die de invulling van de criteria ten tijde van het opstellen van de wilsverklaring betreft, dus mutatis mutandis de 'situatie die (toen) met de patiënt is besproken, zoals die zou kunnen ontstaan' . Arts en patiënt hebben samen gesproken over de uitzichtloosheid en de ondraaglijkheid van een toestand (criterium 2) waarin levensbeëindigend handelen opportuun zou kunnen zijn, na uitgebreide voorlichting over de vooruitzichten (criterium 3). In zo'n geval zal zeker ook het redelijk alternatief (criterium 4) de revue hebben gepasseerd. Zo'n interpretatie verklaart het grote belang van de intensieve, en wat mij betreft goed gedocumenteerde communicatie in het voortraject voor een mogelijk ingaan op een euthanasieverzoek in geval van dementie.

De geraadpleegde tweede arts (criterium 5) zal in zo'n zelfde interpretatie ook van die - immers gedocumenteerde - informatie uit moeten uitgaan en toetsen in hoeverre de 'toestand van de (huidige) patiënt' overeenkomt met hetgeen daarover is vastgelegd in het dossier en de wilsverklaring.

Het punt dat artsen niet graag levensbeëindigend handelen als de betrokkene niet (langer) beseft wat er gebeurt, en dan ook die euthanasie niet zullen willen uitvoeren, wordt helaas door zo'n interpretatie niet opgelost. In geen enkel geval heeft immers een patiënt (dus ook niet een demente met wilsverklaring) recht op euthanasie. Een dokter die niet wil of kan meewerken mag dat - liefst zeer tijdig - zijn patiënt vertellen. Dan moet hij alleen niet 'de wet' misbruiken om die weigering te rechtvaardigen.

Dat Vink vervolgens het door Peeters gesuggereerde 'ontbreken van durf bij artsen' gebruikt om de stap naar een zelfverkozen dood onder eigen regie te (laten) zetten, wekt geen verwondering. Voor hem is immers het zelfbeschikkingsrecht essentieel en bemoeienis van anderen (artsen) een bewijs van onwil van betrokkene om verantwoordelijkheid te nemen.

Hij gaat er echter ten onrechte vanuit dat een dementerende die omstandigheid heeft kunnen zien aankomen. Dat iemand die dat wil voorkomen mogelijk ontijdig zijn leven zal moeten beëindigen, speelt kennelijk voor Vink geen rol van betekenis. De aanwezigheid van een welwillende - want goed voorbereide en geïnformeerde - arts is dan een zegen. En voor zo'n patiënt ook niet bezwaarlijk vanwege de betrekkelijke zekerheid dat een humane levens- beëindiging zo niet te vroeg en niet te laat zal plaatsvinden.

ROB JONQUIÈRE is oud-directeur Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE).

undefined