Gedoemd tot de vaat

Wat jammer is want de twee vertalers Charley (vader) en Eric (zoon) Burgers hebben fraai werk verricht. Zes jaar schaafden zij aan dit merkwaardige amalgaam van lyrische autobiografie en politieke verslaggeving. Een ogenschijnlijk samenraapsel dat MacNeice, zoals hij al verwachtte, veel kritiek heeft opgeleverd, maar dat wel degelijk met behulp van een hoogst persoonlijke stem een waardevol tijdsbeeld schetst.

De onderwerpen die MacNeice met elkaar verbindt, lopen uiteen van zijn weinig verheffende ervaringen als leraar klassieke talen op de 'zwaar vervuilde universiteit' van Birmingham tot de politieke strijd in zijn geboorteland, van zijn huwelijkse problemen tot het leven in Barcelona tijdens de Spaanse burgeroorlog.

MacNeice begint zijn Herfstdagboek met zijn thuiskomst in Londen in augustus 1938. Na maandenlang getuige te zijn geweest van het Spaanse oorlogsgeweld valt het leven hem zwaar in een samenleving die '. . .enkelen voor een zacht prijsje/ In luxe leven laat,/ Terwijl negenennegentig uit honderd, die nooit aanzitten aan het banket,/ Al eeuwenlang gedoemd zijn tot het wassen van de vaat'.

Het is expliciete maatschappijkritiek, zoals je die in poëzie niet vaak tegenkomt. Maar niet alleen anderen maken fouten. Zijn herinneringen aan Ierland en Barcelona zetten MacNeice aan tot een zelfanalyse, die hem in de volgende hoofdstukken meer dan eens aan de rand van de vertwijfeling brengt. Pas in het voorlaatste canto keert MacNeice terug naar die indrukwekkende stad die zo lang stand hield in de strijd tegen Franco: 'Hier althans heeft de ziel haar stem ontdekt,/ Al was het niet direct/ Uit vrije wil en tegen hoge prijs'.

MacNeice wilde een soort 'onzuivere' poëzie schrijven waarin alle menselijke observaties en ervaringen, positief en negatief, een plaats konden krijgen. Een zekere omslachtigheid is hiervan het gevolg, maar op de beste momenten ontstaat er een uniek beeld van de chaotische rijkdom van een intens leven.

Minstens zo belangrijk is het feit dat het de dichter gelukt is om, zoals hij zelf in zijn voorwoord stelt, 'noch definitief noch evenwichtig te zijn'. Nergens heeft MacNeice de pretentie om over een maatschappelijk onderwerp de waarheid te verkondigen. Of het moet de persoonlijke en gevoelsmatige waarheid van een gedicht zijn.