Geageerd leed met een relativerende noot
Tijdens het Transito festival dit weekeinde worden veel stukken voorgedragen, niet gespeeld. Maar als de tekst goed genoeg is, vergeet je dat de acteurs voorlezen....
Khaldoun Elmecky besluit met een mop: een Koerdische familie komt om bij een auto-ongeluk en klopt aan bij God. Die heeft even geen tijd, de familie belandt in een schemergebied en wordt vergeten. Als God na tien jaar aan de familie wordt herinnerd, willen ze blijven waar ze zijn: ze doen goede zaken met de verkoop van warmte aan de hemel en verkoeling aan de hel, en vinden het prima zo.
De Amsterdamse Stadsschouwburg lacht: even wat lucht na de korte verhalen die Elmecky zojuist heeft voorgelezen, en die worden samengevat onder de titel Retour afzender/Adres onbekend. Berichten van azielzoekers, gedichten soms bijna, van schrijnend tot afschrikwekkend, maar nooit helemaal zonder een relativerende noot. Elmecky (Cosmic) wordt terzijde gestaan door Marc Verstappen (Leidsepleintheaters); hun voordracht vormt de 'openingsact' van Transito, festival op en rond het Leidseplein dat even later op donderdagavond officieel wordt geopend door wethouder van Cultuur Hannah Belliot.
Theater, performance, (toneelschrijf-)kunst, daar draait het allemaal om, maar met een bepaalde geageerde kern. Transito in navolging van de makers associeert ook Belliot er vrijelijk op los , denk: vluchtgedrag, transitplek, passanten, vluchtelingen, uitgeprocedeerden en nieuwkomers; ook in termen van theater, dat tot en met zondag een werkelijk ander publiek zal trekken dan in een willekeurig ander lang weekeinde.
Met Retour afzender/Adres onbekend wordt gewezen op het lot van de 26.000 uit te zetten asielzoekers door in een aantal theaters hun verhalen te vertellen; tijdens het festival, maar ook los daarvan. Transito's kern is de inmiddels achtste editie van Hollandse Nieuwe, toneelschrijffestival van Cosmic Theater, dat in afwachting van een nieuw onderkomen hier is neergestreken. Vijftien eenakters zijn er, van bekende en onbekende schrijvers uit 'de nieuwe samenleving', met hieraan gerelateerde thematiek.
De meeste voorstellingen zijn readings: het gaat in eerste instantie om die tekst. En als die goed genoeg is, vergeet je graag dat de acteurs voorlezen. In Bellevue leeft het publiek op de openingsavond hoorbaar mee met Elisabeth, heldin van het gelijknamige stuk dat Cynthia McLeod in opdracht van Cosmic schreef.
McLeod (Paramaribo,1936) concentreert zich in het stuk op de jaren rond 1737. De zwarte, maar vrijgeboren Elisabeth verblijft in Nederland en krijgt te maken met de vreemdste vooroordelen. Elisabeths welgeplaatste repliek kan rekenen op een welgemeend 'Zo is dat' van de zaal.
Een kleine verrassende parel in het studiozaaltje van de Stadsschouwburg is Het zijn allemaal flikkers bij de tv. Merkwaardige autochtonen ontmoeten weirde allochtonen terwijl we meegezogen worden in de avonturen van Marokkaan Abdoel die schilder wilde worden maar uiteindelijk bij de tv terecht komt en in die branche al even onfortuinlijk is. Op onorthodoxe wijze raakt het stuk aan allerlei facetten van de multiculturele maatschappij en het maakt nieuwsgierig naar de schrijver Chichung (Marokko, 1970), van wie nog vrij weinig bekend is.
Geen Hollandse Nieuwe maar wel Transito is de voorstelling saw it on television/DIDN'T UNDERSTAND van Vlaams theatermaker Michael De Cock, die naadloos aansluit bij de opening: De Cock volgde langere tijd mensen in asielzoekerscentra en verwerkte hun relaas onder meer in dit stuk, dat wordt opgevoerd in een oplegger. Makkelijk mobiel, maar met verwijzing naar het vervoermiddel van zovele vluchtelingen.
