Gastcolumn: 'Is de Nederlandse samenleving ten dode opgeschreven?'

De publieke opinie wekt de indruk dat Nederland als land permanent ziek is. De jargons 'sociale hypochondrie' of 'sociale pathologie' beschouwen de samenleving als een lichaam. De publieke opinie ziet Nederland als een lichaam dat aan fysieke als psychische aandoeningen lijdt. Maar niemand heeft concrete medicijnen tegen deze collectieve ziektes. Er ontbreekt ook een groot verhaal over wat er gaat gebeuren wanneer Nederland aan deze ziektes overlijdt.

Deze week bereikte deze pathologie van het Nederlandse sociale lichaam haar apotheose. Op ThePostOnline.nl stelde de Leidse hoogleraar Paul Cliteur dat Nederland aan zogenaamde 'occidentofobie' leidt. Het staat voor 'haat tegen de westerse cultuur'. 'Nuttige idioten die wij zijn, zijn we gaan denken dat onze eigen cultuur 'relatief' is', stelde de Leidse hoogleraar in zijn diagnose over de Nederlandse samenleving.

Sociale hypochondrie wordt zowel door radicaal-links als radicaal-rechts beoefend. Radicaal-rechts denkt vanuit geborgenheid en is van mening dat het het multiculturalisme een bedreiging voor de Nederlandse solidariteit vormt. Radicaal-links diagnostiseert Nederland vanuit een voortdurend wantrouwen naar het verleden en een blind vertrouwen op de toekomst. Nationalisme en de obsessieve focus op een gemeenschap behoort voor radicaal-links tot het absolute kwaad.

Negrofobie

Naast occidentofobie is Nederland aan nog meer dure sociale diagnoses rijk. Xenofobie, islamofobie, oikofobie, nanoracisme, cultuurmarxisme, homofobie, seksime, om maar een paar te noemen. De lijst met diagnoses is zo lang dat je 'het grote Nederlandse ziektespel' voor 'Ik hou van Holland' zou kunnen ontwikkelen. Ook ik heb mij schuldig aan sociale pathologie gemaakt toen ik op 30 maart in deze krant stelde dat Nederland aan een historisch bepaald 'negrofobie' leidt. Oftewel, angst tegen het zwarte lichaam.

In de medische sociologie wordt een onderscheid gemaakte tussen objectieve geobserveerde ziektes en de ervaring van de gediagnostiseerde zelf. Denk maar aan Engelstalige onderscheid tussen 'sickness' and 'illness'. Sickness gaat meer over hoe iemand zich voelt terwijl illness over de objectieve biologische ontwikkeling van het lichaam gaat. Je kunt dus ill zijn zonder je sick te voelen. Je kunt je ook ill voelen terwijl je niet sick bent.

In de Nederlandse sociale ziekteleer vindt er geen onderhandeling plaats tussen de patiënt en de patholoog. De ziektes worden voornamelijk door pathologen vastgesteld. Of mensen zich daadwerkelijk occidentofoob of cultuurmarxist voelen blijft buiten beschouwing. Het lijkt erop dat er met maatschappelijke ziektes worden gegooid om de ideologische tegenstander te framen. Daardoor wordt hij gedemoniseerd en wordt iedere vorm van een open debat of waarachtige dialoog onmogelijk.

Bizar

Hiermee wil ik niet zeggen dat alle sociale ziektes op gelijke voet staan. Het zou te bizar voor woorden zijn om de obsessieve angst voor 'moslims' in de Nederlandse samenleving gelijk te trekken met Cliteurs occidentofobie. Empirische data wijst erop dat je op de Nederlandse arbeidsmarkt met Cliteur als achternaam een streepje voorstaat op Mohammed, ook al heb je een strafblad en Mohammed niet.

Helaas zijn er nog geen concrete medicijnen tegen de geobserveerde sociale ziektes. Juridisering lijkt de enige uitweg. Er is een obsessie om alle maatschappelijke vraagstukken via de rechter te beslechten. In de publieke ruimte wordt niet meer met elkaar gedebatteerd. Men schreeuwt langs elkaar heen. Vanuit eigen veilige bubbels worden stempels op elkaar gegooid. Vervolgens rent men snel naar de rechter wanneer men voor racist wordt uitgemaakt of wanneer iemand iets racistisch roept.

De werkelijke ziekte waar wij misschien aan lijden is het einde van grote verhalen om al die verschillen in de Nederlandse samenleving te verbinden. Vanaf de jaren 60 hebben wij secularisatie met een post-modernistisch tintje gestimuleerd. Nu houden wij een samenleving over die gekenmerkt wordt door radicalen. Maar wat is een egoïstische samenleving zonder een verhaal dat haar burgers bindt? Hoe kunnen wij een samenleving ontwikkelen zonder te leren dat wij ondanks onze verschillen solidair naar elkaar moeten zijn?

Ik wil niet geloven dat wij door al die maatschappelijke ziektes een stervende samenleving zijn. Maar als wij geen medicijn tegen onze collectieve ziektes kunnen vinden, dan moeten wij ons voorbereiden op de dood. Het lichaam is stervend. Welke verhalen zullen wij doorgeven om er voor te zorgen dat onze Nederlandse geest voor eeuwig leeft? Hoe kunnen wij als land opnieuw geboren of gereïncarneerd worden? Kom maar op.

_{Kiza Magedane is deze maand gastcolumnist van Volkskrant.nl.}