Gastcolumn: 'Ik ben meer dan mijn kleur'

'Er is geen mysterie over de teloorgang van naties. Het begint met de teloorgang van haar schrijvers.' Dat schrijft de Nigeriaanse auteur, Ben Okri, in zijn bundel 'A time for new dreams'. Ik heb ook een nieuwe droom. Hierin schrijven en praten de zogenaamde allochtonen over iets anders dan uitsluitend over racisme, discriminatie, de islam en diversiteit. Helaas blijft het voorlopig bij een droom. In het maatschappelijke debat lijdt deze allochtone intelligentsia aan een hardnekkige 'mentale tirannie'.

Het begrip 'mentale tirannie' heb ik van dezelfde Ben Okri. In 2014 stelde hij in The Guardian dat deze 'mentale tirannie' zwarte schrijvers weerhoudt om excellentie te bereiken. 'Men hoeft niet van ons te verwachten dat wij over slavernij, armoede en raciaal onrecht schrijven', betoogde de Booker Prize-winnaar. Volgens Okri wordt literaire excellentie niet geboren in het feit dat men zware onderwerpen behandelt, maar juist in de vrijheid van het geweten.

In Nederland zijn biculturele jongeren het slachtoffer van deze mentale tirannie. Ze verkeren in een 'psychologisch gevangenis' zoals ik dat zelf noem. Hun identiteit wordt gereduceerd tot hun culturele en etnische hokjes. De Amsterdamse hoogleraar Halleh Ghorashi waarschuwde al in haar oratie uit 2006 voor de zogenaamde culturalisering van Nederland. Deze culturalisering zag ze als 'een tendens waarin het cultuurverschil tussen diverse etnische groepen als de meest doorslaggevende factor wordt gezien in het verklaren van maatschappelijke problemen'.

Azmani

Ghorashi's oratie droeg de titel 'paradoxen van culturele erkenning'. De crux zit in in het woord 'paradox'. Enerzijds willen wij culturele diversiteit erkennen en de grieven van etnische minderheden adresseren. Maar tegelijkertijd willen wij voorkomen dat culturele en etnische achtergrond absoluut worden.

Helaas is deze ontspoorde culturalisering precies wat er aan de hand is ons land. Biculturele jongeren worden uitsluitend gereduceerd tot hun culturele en etnische achtergrond. Zij verkeren in een psychische gevangenis.

Deze ontspoorde culturalisering zagen wij bijvoorbeeld in 2014. Rob Wijnberg (De Correspondent) betoogde in een column dat VVD-Kamerlid Malik Azmani geen strenge migratienota mocht presenteren omdat zijn vader oorspronkelijk uit Marokko komt. We zagen het ook dit jaar. Een AD-journalist vond het nodig om de nieuwe voorzitter van het De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) eerste op zijn 'exotische achternaam' aan te spreken, om daarna pas over zijn bestuurlijke visie en ambities praten.

VVD-kamerlid Malik Azmani, LSVb-voorzitter Tariq Sewbaransingh en andere biculturele jongeren worden in de eerste instantie vanuit een culturele en etnische bril bekeken, en dan pas komt hun individualiteit aan de orde. Het gebeurt elke dag, en het is vermoeiend.

Jinek en DWDD

Uit mijn eigen ervaring weet ik dat men mijn stem pas interessant vindt wanneer ik over het vluchtelingenvraagstuk, Afrika of racisme schrijf. Ik ervaar dat de buitenwereld mij uitsluitend ziet als 'een mondige zwarte jongen die als vluchteling naar Nederland is gekomen'. De afgelopen vijf jaar moest ik als denker mijzelf bevrijden van de drang om het alleen maar over racisme, discriminatie en het vluchtelingenvraagstuk te schrijven.

Soms werd ik door redacties gebeld die mijn stukken in kwaliteitskranten hadden gelezen, om vervolgens te horen dat zij iets over mijn vluchtelingenachtergrond wilde weten. Ik voelde mij intellectueel vernederd.

We mogen ons prima uitspreken over culturele en raciale onrecht. Sterker nog, wij moeten ons uitspreken. Wij hebben niet het privilege om onze ogen en mond voor welke onrecht dan ook te sluiten. Maar er moet een balans gevonden worden tussen culturele identiteiten en persoonlijke ambities. Niemand is 'moslim' 'Marokkaan' of 'zwart' geboren. Het is volkomen begrijpelijk dat wij om praktische redenen deze hokjes eigen hebben gemaakt. Maar wij hoeven niet gevangen te blijven in hokjes die om arbitraire redenen ooit zijn bedacht. Wij zij meer dan onze culturele en etnische hokjes.

Er is geen mysterie over de teloorgang van een generatie. Het begint met de teloorgang van haar imaginaire vermogen. Ik wil dat mijn generatie biculturele Nederlanders zich bevrijdt van de psychische gevangenis waarin wij verkeren. Om te beginnen kunnen we deze maand demonstratief alleen maar over katten schrijven. Wij kunnen demonstratief de komende maand weigeren om bij Jinek en DWDD te zitten als men het vooral over onze culturele achtergrond willen hebben. Het is tijd voor een nieuwe droom. In deze droom mag jouw culturele achtergrond geen belemmering vormen voor jouw imaginaire vermogen.

_{Kiza Magendane is deze maand gastcolumnist op volkskrant.nl}