Fusie PostNL en Sandd moet postbezorging redden

PostNL en Sandd waren tot vandaag felle concurrenten, verwikkeld in een ‘race naar de bodem’ die tarieven voor de zakelijke markt tot ver onder kostprijs deed dalen terwijl de postzegel voor consumenten steeds duurder wordt. Sandd is alleen actief op de zakelijke markt (goed voor ruim 93 procent van de 2,6 miljard stuks brievenbuspost die werden verstuurd in 2017) en heeft iets minder dan een derde van die markt in handen.

PostNL werkt op de zakelijke markt maar is ook wettelijk verantwoordelijk voor het bezorgen van particuliere post: kerstkaarten en brieven. Dat is een merkwaardige situatie: Sandd kan zich bij het bedienen van de zakelijke markt laten sturen door zuiver commerciële overwegingen, terwijl PostNL ook verplicht is de verliesgevende particuliere markt te bedienen. Dat kost het bedrijf naar eigen zeggen jaarlijks miljoenen euro’s.

Particulieren versturen namelijk steeds minder fysieke post. Dat betekent minder postzegelverkoop en dus dalende inkomsten voor PostNL, terwijl het bedrijf wel kosten moet maken om vijf dagen per week langs de huizen te gaan en 11 duizend - vaak grotendeels lege - brievenbussen te legen. Het voortbestaan van de bezorging van kerst- en verjaardagskaartjes staat dan ook onder druk. PostNL verwijdert daarom 8 duizend van de 19 duizend brievenbussen. De prijs van een postzegel is de afgelopen jaren bijna verdubbeld: van 46 cent in 2011 naar 87 cent nu.

Ook op de zakelijke markt nemen volumes af. De concurrentiestrijd tussen PostNL en Sandd betekent dat ze elkaar daar de tent uitvechten om de contracten die overblijven. De fusie maakt een einde aan die slopende concurrentie. Bovendien levert het samenvoegen van de twee bedrijven volgens PostNL elk jaar 50 tot 60 miljoen euro aan schaalvoordelen op: één distributieorganisatie, één organisatiestructuur, één bezorgnetwerk.

In plaats van twee postbodes met ieder een halfvolle tas, loopt er in de toekomst weer één postbode met een volle tas langs de deuren, is de hoop. ‘Daarmee wordt ook het particuliere deel van de postbezorging voor nu weer levensvatbaar’, zegt Jakar Westerbeek, onderzoeker van bureau Kwink Groep. Dat bracht vorig jaar in opdracht van het ministerie van Economische Zaken de postmarkt in kaart.

De analisten van Jefferies, een gerenommeerde zakenbank en beursanalist, juichen de fusie toe: ‘De overname van Sandd creëert een duurzame en solide basis voor één nationaal postbedrijf, en verzekert het voortbestaan van een betrouwbare, toegankelijke en betaalbare postbezorging’, schrijft de zakenbank in een analyse.

Nieuw monopolie

Met de fusie ontstaat (opnieuw) een monopolie op de postmarkt: het nieuwe PostNL krijgt 95 procent van de postbezorgingsmarkt in handen, met slechts een paar kleine concurrenten. Een daarvan, pakketbezorger DHL, waarschuwt in een persbericht voor de gevolgen die de fusie heeft op de pakketmarkt. ‘Verdere machtsconcentratie (bij PostNL) zal de keuzevrijheid voor bedrijven en consumenten, en innovatie gericht op duurzaamheid en duurzame arbeidsrelaties, verder bemoeilijken.’

Het is dan ook zeer de vraag of de Autoriteit Consument en Markt de fusie goedkeurt. Zo niet, dan zal PostNL de staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer vragen om een uitzondering te maken. Dat kan zij doen wanneer een fusie in het publiek belang is.

Over de wenselijkheid van zo’n monopolist valt te twisten; in de jaren negentig liberaliseerde het toenmalige kabinet de postbezorgingsmarkt in de hoop dat vrije marktwerking zou zorgen voor efficiëntie en lage prijzen. PTT Post ging naar de beurs, een lange reeks herstructureringen en naamsveranderingen volgde, en nu wordt de nieuwste incarnatie van het nationale postbezorgingsbedrijf – PostNL – wederom een monopolist.

Het is niet anders, zegt David Kerstens, analist van zakenbank Jefferies: ‘De postbezorgingsmarkt van de jaren negentig is een totaal andere markt dan de huidige. Nederland loopt voorop in digitalisering, dus bezorgvolumes dalen met ruim 10 procent harder dan elders in Europa. Als PostNL Sandd niet had overgenomen, was die laatste op termijn waarschijnlijk failliet gegaan, en waren alle banen verloren gegaan. PostNL lost het hiermee netjes op.’