Fruitteler ziet Polen met corona-angst naar huis vertrekken: ‘Ik houd dit een paar maanden vol, maar niet het hele jaar’

Waar veel sectoren niet weten wat ze met hun personeel aan moeten, maken fruittelers zich zorgen over een gebrek aan menskracht. René Simons zag de eerste Polen al vertrekken uit angst voor dichte grenzen en coronabesmetting. ‘Als mijn mensen ook ziek worden, dan heb ik echt een probleem.’

Zelf is hij niet snel zenuwachtig, maar onder zijn Poolse seizoensarbeiders brak zondag lichte paniek uit. Wat als vanwege corona straks de grens dichtgaat en we niet meer terug kunnen?, vroegen ze zich af. Of als we – levend in coronabrandhaard Brabant – zelf ziek worden?

Vooral aan het thuisfront namen de zorgen toe, merkte fruitteler René Simons. ‘Op zondagen hebben ze meestal wat meer contact met hun familie.’ Het resultaat nadat Nederland die middag op slot was gegaan: een kwart van Simons 26 arbeidsmigranten keerde terug naar Polen.

In het coronatijdperk is het de wereld op zijn kop. Waar de meeste sectoren door gedwongen sluitingen en lege winkelstraten niet weten wat ze met hun personeel aan moeten, weet een fruitteler niet waar hij mensen zoeken moet. ‘We hadden vorige week net een advertentie geplaatst om nieuwe Poolse medewerkers te werven, maar daar komt nu veel minder respons op dan anders.’

Dreigende arbeidstekorten

Simons is niet de enige. Land- en Tuinbouworganisatie LTO Nederland krijgt meer signalen dat arbeidstekorten dreigen in de seizoensarbeid. De dinsdag aangekondigde kabinetsmaatregelen om ondernemers te steunen veranderen daar weinig aan. LTO werkt nog aan een inventarisatie van het probleem, maar roept het kabinet op zich in Europees verband hard te maken voor het behoud van ‘vrij verkeer van personen die cruciaal zijn voor de voedselvoorziening’.

De 24-jarige Pool Marek is voor Simons zo’n cruciale kracht. Hij maakt zich minder zorgen dan zijn vertrokken collega’s, maar hij heeft dan ook geen gezin om voor te zorgen. ‘Mijn moeder zei: je kunt beter daar blijven, want als je terugkomt moet je hier van de overheid twee weken verplicht in quarantaine’, zegt Marek tussen de frambozen in de kas in Schijndel. Hij werkt al jaren voor Simons en ziet ook dat hij nu niet gemist kan worden. ‘We hebben meer mensen nodig.’

Onder de kostprijs

Personeel is niet Simons enige zorg. Leverde hij tot deze week aan de horeca, met de verplichte sluiting van restaurants is hij in de armen van de retail gedreven. Een gelukje voor de supermarktconsument, die een zichtbaar beter product krijgt dan de Marokkaanse import die rond deze tijd veelal in de schappen ligt. Balen voor Simons, die nu onder zijn kostprijs moet verkopen. Door dit kabinetsbesluit daalde zijn kiloprijs van de een op de andere dag van 16 euro (horeca) naar zo’n 10 euro (supermarkt). Het helpt hem wel iets dat Sligro en Makro nu ook open zijn voor particulieren.

In de kas kiepert een jonge Poolse plukker een bak met beschadigde frambozen in een grote emmer. ‘Normaal konden die nog prima als klasse 2 worden verkocht’, zegt Simons. ‘Maar die verkopen we nu niet meer, want dit drukt de prijs van onze klasse 1 frambozen nog verder. Maar we gooien niets weg hoor; hier wordt jam van gemaakt.’

Dat Simons nu wat verlies moet nemen, ziet hij als ondernemersrisico. ‘Je moet als bedrijf tegen een stootje kunnen.’ Om vervolgens de peptalk te verkondigen die vaker vanuit de voedselindustrie klinkt in lastige tijden: ‘Mensen moeten toch eten.’

Zenuwachtig

Wat Simons desondanks onzeker maakt – en eerlijk is eerlijk ook een beetje zenuwachtig – is de onduidelijkheid over hoe lang die stootjes nog uitgedeeld blijven worden tegen zijn onderneming. ‘Corona is iets dat we nog nooit hebben meegemaakt’, zegt hij. ‘Ik houd dit een paar maanden vol, maar niet het hele jaar. En als mijn mensen ook ziek gaan worden, dan heb ik echt een probleem.’

Om besmetting te voorkomen laat Simons geen externen meer toe op zijn bedrijf – in overleg met zijn medewerkers maakte hij voor de Volkskrant een uitzondering. Aan nieuwe mensen of medewerkers die terugkomen van vakantie wil hij op die manier een signaal geven dat het veilig werken is bij Zachtfruitkwekerij Simons. ‘En mocht iemand ook maar verschijnselen hebben, dan hebben we in de huisvesting een apart blok om diegene af te zonderen.’

Met wat schuifwerk en extra uren voor mensen als Marek wist Simons zijn bezetting deze week nog op peil te houden. Maar naast de oogsttijd in de kas breekt volgende week – na een natte periode – ook eindelijk het buitenwerk aan. ‘Ik kan ze niet de klok rond laten werken.’

File

Het is de vraag wat gaat gebeuren met de markt voor Oost-Europese seizoensarbeiders. Vooralsnog staat er vooral een file aan de Duitse kant van de grens; Polen die terug willen naar huis. Bang dat straks de bussen niet meer rijden en de grens sluit. Daar komt bij dat er, hoewel voor veel minder geld, daar ook werk te over is nadat vanwege corona de grens met Oekraïne is gesloten. Want het is de buitenissige werkelijkheid dat Oekraïners de Poolse frambozen plukken.

Met de dichte scholen dacht Simons aanvankelijk via zijn zoon wel Nederlandse jongelui aan een ‘vakantiebaantje’ te kunnen helpen. ‘Maar die zitten de hele dag achter hun pc lessen te volgen.’ Vanuit de Nederlandse Fruittelers Organisatie, waar Simons actief is als bestuurder is, werd samen met LTO in allerijl een initiatief opgezet om personeel uit stilgevallen sectoren, zoals de horeca, naar de (glas)tuinbouw te krijgen. Deze week startte de wervingscampagne helponsoogsten.nl.

Simons kent ook de nadelen van de tijdelijke arbeidskracht en die zo'n initiatief oplevert, want zo trouw als zijn Poolse medewerkers zullen ze niet zijn als de economie straks weer normaal draait en er weer werk in de kroeg is. Houd de grenzen in Europa open, klinkt dan ook zijn noodkreet. Voor goederen en voor arbeid.

‘Want als wij straks niet kunnen oogsten, dan komt er minder groente en fruit op de markt, stijgen de prijzen en gaan mensen ongezonder eten. In tijden van een ziektegolf is dat nou net niet wat je wilt.’