Franse en Russische trollenlegers probeerden onrust te zaaien in de Centraal Afrikaanse Republiek

Rusland wordt regelmatig beschuldigd van politieke manipulatie via het verspreiden van nep-nieuws, maar het is voor het eerst dat Facebook actie onderneemt tegen een netwerk van internetgebruikers die relaties hebben met een westerse democratische regering.

De twee rivaliserende desinformatie-campagnes draaien om de CAR, maar zowel de Russen als de Fransen proberen in dertien Afrikaanse landen internetgebruikers naar hun pagina’s te trekken, aldus Facebook, dat vorige week zo’n vijfhonderd accounts verwijderde. Een online-worstelpartij tussen trollen van twee buitenlandse partijen die invloed proberen te krijgen op de publieke opinie in een derde land, is niet eerder blootgelegd, aldus het onderzoeksbureau voor sociale media Graphika, dat met de Amerikaanse Stanford-universiteit de netwerken onderzocht.

Geweld en politieke onrust

Op 27 december kiest het door burgeroorlog geteisterde Midden-Afrikaanse land een nieuwe president en parlement. De voorbereidingen van de verkiezingen gaan gepaard met geweld en politieke onrust. De zittende regering heeft slechts een vijfde van het land onder controle, de rest is in handen van rivaliserende bewapende islamitische en christelijke groeperingen, die voor de verkiezingen een gelegenheidscoalitie hebben gevormd. Oud-president François Bozizé zou afgelopen zaterdag met de drie sterkste rebellengroeperingen hebben geprobeerd op te trekken naar hoofdstad Bangui om daar de macht over te nemen.

Na een roerig weekeinde stuurden maandag zowel Rwanda als Rusland honderden soldaten. De Rwandezen deden dat om hun eigen VN-blauwhelmen in de CAR te beschermen. De Russen kwamen hun bondgenoot, de zittende president Faustin-Archange Touadéra, te hulp. Sinds 2017 heeft Moskou een flinke vinger in de pap in de CAR. Rusland traint en bewapent het leger en is geïnteresseerd in grondstoffen zoals uranium, diamant en goud.

Oud-kolonisator Frankrijk heeft ook belangen in de CAR. Deze rivaliteit werd vanaf vorig jaar november tot vorige week online uitgevochten door trollen met relaties met het Franse leger tegen Russische fake-accounts. Die komen uit de trollenstal van het Russische Internet Research Agency van zakenman Yevgeny Prigozhin, bekend als de ‘grijze propagandist’ van Moskou. Prigozhins huurlingenorganisatie de Wagner Groep is actief in de CAR bij beveiliging van lucratieve mijnoperaties.

Russische nep-accounts plaatsen steunbetuigingen aan de zittende president Touadéra, positieve berichten over Russische activiteiten in de CAR, en mengen zich in gesprekken over de verkiezingen. De Fransen houden zich afzijdig van de politiek: zij concentreren zich op het zwartmaken van Russen als homoseksuele, op winst beluste drankorgels.

Muhammad Ali

Een van de meest actieve Franse nep-accounts doet zich voor als journalist, met een jeugdfoto van bokser Muhammad Ali als profielfoto. Russische nep-accounts nemen graag de gedaante van een nieuwsorganisatie aan. De Russen scoren het beste: hun meest populaire Facebookpagina in de CAR had 50.000 volgers, terwijl de best bezochte Franse nep-account, genaamd ‘anti fake news Centrafrique’, er slechts 34 had.

De Russische en Franse trollen hakken elkaar online de pan in met wederzijdse beschuldigingen over nepnieuws. De verwarring wordt nog groter als Franse nep-accounts niet-bestaande groepen oprichten die zich als factcheckers en andere professionele bestrijders van nepnieuws presenteren. Al waren internetgebruikers in de CAR volgens hoofdonderzoeker van Graphika Ben Nimmo niet bijster geïnteresseerd in de wedstrijd ‘armpje-drukken van twee trollenteams’, het echte gevaar volgens hem is de manier waarop met name nep-accounts de geloofwaardigheid van echte factcheckers ondergraven. ‘Ondergrondse beïnvloedingsoperaties vormen een probleem voor de gezondheid en geloofwaardigheid van een democratisch debat. Het is geen oplossing om als tegenwicht nog meer ondergrondse beïnvloedingsoperaties op te zetten.’