Frans parlement beslist over omstreden wet die filmen van politie door burgers en pers verbiedt

Advocaat Arié Alimi windt er geen doekjes om. Artikel 24 van de ‘globale veiligheidswet’ waar de Franse Tweede Kamer deze week over debatteert heeft volgens hem maar een doel: ‘Verhinderen dat gewelddadige agenten worden vervolgd.’ ‘Zelfs in Israël of China mag je beelden van politieagenten verspreiden’, zegt Alimi, die als advocaat veel slachtoffers van politiegeweld heeft bijgestaan. ‘Frankrijk is bezig een voorsprong te nemen op de meest autocratische regeringen ter wereld.’

Internationale ophef

Lang zag het ernaar uit dat de loi Sécurité Globale, de globale veiligheidswet, tamelijk onopgemerkt zijn weg naar het Franse parlement zou vinden. Regeringspartij La République en Marche (LREM) wilde met het nogal technische wetsvoorstel een betere taakverdeling tussen de Franse politiediensten creëren, door meer bevoegdheden te geven aan de gemeentepolitie. Niet bepaald een wet die tot internationale ophef leidt.

Dat was echter buiten minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin gerekend. Op diens verzoek werd in oktober artikel 24 aan het wetsvoorstel toegevoegd: ‘Het verspreiden van beelden van politieagenten op de sociale media zal niet meer kunnen’, zei de minister op de radio. ‘Dat heb ik beloofd, en die belofte wordt nagekomen.’

45 duizend euro boete

Volgens Frédéric Lagache van politievakbond Alliance Police Nationale zijn agenten systematisch het doelwit van bedreigingen sinds de opkomst van de smartphone en de sociale media. ‘Als wij niet veilig zijn, hoe kan men dan verwachten dat wij de samenleving veilig houden? Degenen die de burgers beschermen, moeten worden beschermd. Wij vragen hier al jaren om.’

Of het nu gaat om televisiezender France 2 of een burgerjournalist die livestreamt op Facebook; iedereen die herkenbare beelden van agenten verspreidt, hangt straks een gevangenisstraf van een jaar en een boete van 45 duizend euro boven het hoofd. Alle beelden waarop politiemensen te zien zijn moeten worden geblurd, wazig gemaakt, voor ze worden uitgezonden.

Dat is althans wat Darmanin tegen het parlement zei. De daadwerkelijke tekst van het wetsvoorstel is een stuk genuanceerder – en vager – geformuleerd. Het uitzenden van beelden van agenten in functie wordt strafbaar als die beelden ‘een inbreuk op de fysieke of mentale integriteit’ vormen. Sommige leden van LREM ergeren zich aan het feit dat Darmanin, de rechtsbuiten van het kabinet, voor zijn beurt heeft gesproken. Maar vooral het feit dat hij door president Macron niet is teruggefloten, is veelzeggend.

Cadeau aan de politievakbonden

‘Natuurlijk staat er niet letterlijk in de wet: het is verboden agenten te filmen. Dat zou in Europa simpelweg niet worden geaccepteerd’, zegt Pablo Aiquel, bestuurslid van journalistenvakbond SNJ-CGT. ‘Die passage over de ‘inbreuk op de integriteit’ is een excuus, een voorwendsel, om de wet erdoorheen te krijgen.’ Volgens Aiquel is de wet ‘een cadeau aan de politievakbonden.’

Volgens critici zijn er ruimschoots voldoende wetten die het bedreigen van agenten strafbaar stellen. ‘Doodsbedreigingen, cyberpesten, al die zaken worden door ons strafrecht allang vervolgd, en stevig ook’, zegt Alimi. ‘Deze wet is bedoeld om te voorkomen dat mensen het optreden van de politie filmen.’

Buitensporig hardhandige arrestaties

De afgelopen jaren kwamen veel gevallen van politiegeweld aan het licht dankzij filmende omstanders. Bij demonstraties van de gele hesjes verloren tientallen demonstranten een oog of hand door de rookbommen en flitsgranaten van de politie. In meerdere rechtszaken fungeerden smartphonefilmpjes als bewijs dat niet de demonstrant maar een agent geweld had gebruikt. Ook buitensporig hardhandige arrestaties in steden en banlieues – soms met fatale afloop – werden dankzij video’s aan de doofpot onttrokken.

Alimi vreest dat de politie de nieuwe wet op een preventieve manier gaat gebruiken. ‘Agenten mogen iemand die staat te filmen straks zonder pardon oppakken als ze hem verdenken van kwade bedoelingen. Als er geen bewijs wordt gevonden, word je vaak dezelfde dag nog vrijgelaten. Maar het kwaad is dan al geschied: in plaats van eventuele misstanden te filmen, heb je in een politiecel gezeten.’ De Défenseure des Droits, de Franse ombudsman, heeft gezegd ‘bijzonder bezorgd’ te zijn over de gevolgen van de wet voor de vrijheid van informatie.

Persvrijheid

Het mes van de globale veiligheidswet snijdt bovendien aan twee kanten. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen krijgt de politie juist méér bevoegdheden om beelden van drones en bodycams te gebruiken. ‘De regering wil niet dat onafhankelijke journalisten het beeld bepalen’, zegt Aiquel. ‘Men wil zelf de controle houden. Deze strijd gaat over wie de macht heeft over het audiovisuele narratief.’

‘Macron speelt een dubbel spel. Hij praat constant over het belang van de vrije samenleving, maar zijn regering wil de persvrijheid niet écht accepteren. Als illiberale democratieën als Polen en Hongarije zien dat Macron dit soort wetten invoert, zullen ze zijn spoor ongetwijfeld volgen.’

_{Verbetering: in de kop van dit artikel stond eerst dat het Franse parlement vandaag over deze wet beslist. Dat is onjuist, ze debatteren er deze week over en stemmen later.}