Francesca Woodman, 30 jaar na haar zelfmoord actueler dan ooit

Haar werk wordt meestal in vijf periodes verdeeld, meldt het infobord bij de tentoonstelling Francesca Woodman, On Being an Angel in het Amsterdamse fotografiemuseum Foam. Haar eerste periode - alles voor 1975: de Vroege Werken. Woodman werd in 1958 geboren, dus dan hebben we het over het werk van een jonge tiener. Maar heel veel tijd heeft ze zichzelf niet gegeven: op 19 januari 1981 sprong ze uit het raam van een loft aan de oostkant van Manhattan haar dood tegemoet: ze was toen pas 22.

De vijf periodes hangen samen met de plekken waar Woodman woonde in Italië, in Providence (Rhode Island) en in New York. Ze trad in het voetspoor van haar kunstenaar-ouders, mensen, die, zoals bleek uit de documentaire The Woodmans uit 2010 van Scott Willis, naast de kunst weinig anders toelieten in hun leven, kinderen of niet.

Naakt

Bij het vroege werk zit Self-portrait at Thirteen, gemaakt in 1972, in Antella, Italië, een stadje in de buurt van Florence waar haar ouders in 1968 een boerderij hadden gekocht. De 13-jarige Woodman zit op een bank, haar lange haar valt over haar gezicht en in haar linkerhand heeft ze een lange stok waarmee ze de camera lijkt te manipuleren. Een selfie avant la lettre zou je kunnen zeggen. In het decennium daarop maakte ze veel varianten van dit beeld: zelfportretten, liefst in vervallen huizen, met een fascinatie voor theatrale enscenering en fotografische experimenten, waarbij ze zelf in allerlei gedaanten - vaak naakt - optrad.

In een van haar bekendste foto's hangt ze in een deuropening, haar vingertoppen aan de deurpost ; een houding die je vermoedelijk maar een paar seconden volhoudt. Ook hier is haar gezicht weggedraaid, verborgen achter de arm. Probeer daar maar eens geen kruisigingstafereel in te zien, of een soort vooraankondiging van een moment dat toen nog drie, vier jaar in de toekomst lag. Dat is het probleem natuurlijk met die zelfgekozen kunstenaarsdood; het werk kan met terugwerkende kracht zomaar een ondraaglijke zwaarte krijgen.

Maar let eens op de details. De stoel waar ze vermoedelijk op geklommen is en die ze van zich vandaan heeft geschoven, een slordig kledingstuk, een elektricteitssnoer dat over de tegelvloer krult. We hoeven het allemaal niet zo zwaar te nemen; misschien kunnen we van die crucifix een jonge vrouw maken die de zwaartekracht uitdaagt en die achter haar mouw aan het lachen is.

Surrealistisch

Even eerder, toen Woodman aan de Rhode Island School of design studeerde, maakte ze de foto About Being my Model. Ze fotografeerde drie naakte modellen - medestudentes ongetwijfeld - die een portret voor hun gezicht houden: haar portret. Surrealistisch natuurlijk, maar ook wel een geestig commentaar op haar narcistische oeuvre dat decennia later naadloos in de Instagram-cultuur lijkt te passen.

En terwijl Woodman op sommige foto's om aandacht schreeuwt, zijn er series waarin ze lijkt te willen verdwijnen. Op school maakt ze een foto van een kast met opgezette dieren. Ze ligt zelf op de onderste plank, gadegeslagen door een opgezette wasbeer, terwijl haar hoofd naar buiten hangt, haar haar over de vloer. En wat dat betekent? Er zijn te veel mensen die achteraf in haar hoofd zijn gekropen om te vertellen waarom ze deze obsessieve zelfstudies maakte. We weten net zo veel als die wasbeer.

'Haar fiets was die dag gestolen', vertelt haar vader over de dag dat zijn dochter sprong. 'She had a crappy day.' En misschien kom je niet dichterbij dan dat.

Francesca Woodman: On Being an Angel, t/m 9/3, Foam, Amsterdam.

_{Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.}