Fracties in Rotterdam na nieuw uitstel ‘klaar’ met plannen voor Feyenoord City. Hoe kon het zover komen?

Vijf jaar na de presentatie lijkt het voorbij voor Feyenoord City, dat de opvolger zou worden van het Rotterdamse stadion de Kuip. Wat in 2016 het ei van Columbus werd genoemd, dreigt te stranden als het zoveelste megalomane project. Een verhaal van belangen en tunnelvisie.

Als superlatieven geld waard waren, zou Feyenoord City er vermoedelijk een stuk florissanter voor staan dan dezer dagen het geval is. Bij de presentatie van het Rotterdamse megaproject in 2016, waarbij onder meer een fonkelnieuw voetbalstadion voor Feyenoord, vierduizend woningen en een winkelgebied in het vooruitzicht werden gesteld, strooiden de direct betrokkenen met kwalificaties die verwachtingen schiepen zo hoog als de Euromast. Een ‘cadeau aan de stad’, noemde toenmalig wethouder Adriaan Visser het project. ‘Mooier kan je het niet wensen.’ Cees de Bruin, destijds president-commissaris van De Kuip, sprak van het ei van Columbus. En architectenbureau OMA beloofde ‘dé voetbaltempel van Nederland’ te laten verrijzen.

Nu, vijf jaar later, zijn er nog maar weinigen in Rotterdam die warm worden van die woorden. Na een ellenlang traject van schetsen, onderhandelen, uitstellen, schuiven met kostenposten en opnieuw uitstellen, maakte Feyenoord woensdag bekend dat het nog eens een jaar wil uittrekken om ‘alle aspecten van het stadionproject aan een grondige analyse te onderwerpen’. De club wijst op ontwikkelingen in de bouw- en grondstoffenmarkt en zegt uitgebreid onderzoek te gaan doen naar onder meer de juridische structuur, de financiering en mogelijke alternatieven voor het stadion.

Hiermee lijkt het doek voor Feyenoord City te zijn gevallen. Deze zomer besloot de Rotterdamse gemeenteraad dat de bouwkosten (maximaal 441 miljoen euro, waarvan Rotterdam zelf 40 miljoen zou moeten opbrengen) en financiering van het project uiterlijk 31 december van dit jaar op orde moesten zijn. ‘Is het dan niet rond, dan is het einde oefening’, zei Leefbaar Rotterdam-voorman Robert Simons. ‘Feyenoord moet eindelijk eens de bal in het doel trappen.’

Schuld

Meteen nadat de voetbalclub het bericht over het zoveelste uitstel naar buiten had gebracht, lieten diverse Rotterdamse fracties via de media weten dat het nu echt ‘klaar’ was. Donderdag zal de gemeenteraad debatteren over de kwestie.

Als er daadwerkelijk een streep door Feyenoord City gaat, heeft dat besluit een hoge prijs. Stadion Feijenoord, dat apart staat van de voetbalclub, gaf al tientallen miljoenen euro’s uit aan ontwikkelingskosten voor Feyenoord City. Daarvoor sloot het een lening af bij de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs. Wordt het megaproject stopgezet, dan zal Stadion Feijenoord waarschijnlijk failliet gaan. De Kuip zal dan worden overgenomen door de club Feyenoord, zo is de verwachting. Daarmee erft de club automatisch een immense schuld, terwijl het eigen vermogen nog geen 2 miljoen euro bedraagt.

Tegelijkertijd zal er alsnog een plan moeten worden gemaakt voor de renovatie van de Kuip, zoals veel Feyenoordsupporters al jaren bepleiten, want dat het stadion zijn beste tijd heeft gehad, daarover zijn vriend en vijand het eens. De kosten voor zo’n verbouwing worden geschat op 200 miljoen euro. Of er voldoende investeerders te vinden zijn die zich daar nog aan durven te wagen nu Feyenoord City op een fiasco dreigt uit te lopen, is twijfelachtig.

Woningen

De gemeente Rotterdam zal ondertussen een compleet nieuw woningbouwplan uit de grond moeten stampen. Mede door procedures en bezwaartermijnen zal het veel tijd kosten om dat voor elkaar te krijgen.

De grote vraag is: had deze situatie niet kunnen worden voorkomen? Al vrij snel na de presentatie van Feyenoord City luidden Rotterdamse gemeenteraadspartijen en collectieven van Feyenoord-supporters de noodklok: de businesscase van het project zou veel te optimistisch zijn. Alleen als Feyenoord zich elk jaar voor Europees voetbal zou plaatsen, in de competitie gemiddeld 50 duizend bezoekers zou trekken en de zakelijke inkomsten zou verdrievoudigen, zou de balans positief uitslaan. Dit voorjaar maakte ook de Rotterdamse Rekenkamer gehakt van de businesscase. Dat zich nauwelijks nog vermogende Rotterdammers hadden gemeld om te investeren in het nieuwe stadion, leek een teken aan de wand. Wat daarbij niet hielp, is dat sommige leden van de harde kern van de Feyenoordaanhang zo verbolgen waren over de verhuisplannen, dat iedereen die openlijk vóór was op ernstige dreigementen kon rekenen.

Desondanks voelde geen van de bij Feyenoord City betrokken partijen zich op enig moment geroepen om de stekker uit het project te trekken. Een kwestie van belangen, zo mag veilig worden aangenomen. Nog los van de mogelijke verliesposten stond er veel op het spel. De directie van Feyenoord hoopte met het nieuwe stadion zo veel extra inkomsten binnen te halen dat de club eindelijk weer spelers van naam zou kunnen kopen en zo structureel om de landstitel en in de Champions League zou kunnen meedoen. Voor de gemeente Rotterdam was Feyenoord City potentieel interessant omdat het project, naast een nieuwe woonwijk, 1.500 banen zou moeten opleveren voor de bewoners van het armlastige Rotterdam-Zuid.

Een andere verklaring voor de vasthoudendheid, zo lijkt het, is een fenomeen dat zich vaker wreekt bij grote bouwprojecten: tunnelvisie. Waar Amsterdam na het debacle rond de Noord-Zuidlijn de les trok dat je als stadsbestuur vooral je eigen tegenspraak moeten organiseren, werden critici van Feyenoord City zoveel mogelijk buiten het Rotterdamse stadhuis gehouden. Het nieuwe stadion moest en zou er komen, zo hadden velen de indruk. In hoeverre de voorstanders van het project hierbij werden gedreven door prestigezucht en angst voor gezichtsverlies, is een vraag die zij alleen zelf kunnen beantwoorden.