Foto's in de krant meer dan alleen versiering tekst
Als een tentoonstelling geopend wordt door Jan Blokker hoef je niet bang te zijn voor een slaapwekkend verhaal. Zelfs als hij in het begin van zijn toespraak meldt dat van hem gevraagde geestigheden achterwege zullen blijven, ga je er toch goed voor zitten....
Zo moet een opening zijn. Mij zul je er niet over horen.
Anders wordt het als je zo'n opgerekte kwinkslag plotseling terug ziet op de Forum-pagina van de Volkskrant (14 september). Dan is het opeens een serieuze opinie van een oud-hoogleraar in de journalistiek en niet meer een speech ter amusering en vermaak, voordat de tentoonstellingsbezoekers zich op drank en nootjes storten.
Het eerste wat opvalt is een bijzonder beperkte opvatting over wat kunst nou eigenlijk is: mooi. Al decennia lang hangen in onze kunstpaleizen kachelpijpen, plastic zakken, vuile onderbroeken, zakjes stierenbloed en striptekeningen aan de schilderijrail. Dat is allemaal kunst en niet mooi.
Het is een misverstand dat kunst en esthetiek synoniem zijn. Sommige krantenpagina's zijn vast en zeker ook kunst, al of niet in een lijst geëxposeerd.
Natuurlijk hoort een krantenpagina eigenlijk in de krant thuis. Maar dat wil niet zeggen dat hij in een bepaalde context niet in een museum of in de gang van een concertzaal zou kunnen worden getoond.
Dat de artikelen die bij de foto's en illustraties zijn afgedrukt ter plekke niet zullen worden gelezen, is zeer waarschijnlijk. Gemakshalve gaat Blokker eraan voorbij dat met name foto's (en hier ben ik waar ik zijn wil) journalistieke basisinformatie zijn.
Of het nou een beeld van een balletvoorstelling van Hans van Manen, een schilderijententoonstelling van Willem de Kooning, een beeldententoonstelling van Serra, een portret van een geïnterviewde schrijver is waardoor je bij hem naar binnen kunt kijken. Die beelden staan daar niet ter versiering van de tekst.
Fotografie is er niet ter verfraaiing van de krant, is er niet om de opmaak in staat te stellen een pagina mooi te maken, maar maakt deel uit van de inhoud.
Vaak heeft Blokker het eminente belang uitgesproken van de oer-journalist: een verslaggever met een notitieblok in de hand die op de plaats des onheils noteert wat hij ziet.
Die heldenfunctie heeft de fotojournalistiek. Zij informeert uit de eerste hand.
Beelden hebben we allemaal nodig (niet alleen katholieken hebben plaatjes nodig). Onze werkelijkheid bestaat voor het overgrote deel uit beelden.
Wat de hooggewaardeerde verslaggever idealiter over de wereld meldt, is wat hij ziet en iets minder ideaal is wat een ander hem verteld gezien te hebben. Hier heeft de fotojounalist zelfs een voorsprong.
Als krantenlezer kun je door zijn lens direct meekijken. Op de foto van de kapot geschoten flat in Sarajevo kun je tellen dat er 154 ruiten gesneuveld zijn, terwijl de verslaggeving in het heetst van de strijd wel eens een telfoutje maakt.
Fotografie kan natuurlijk misleiden, maar voor 'de goede lezer' is er veel eerstehands informatie aan te ontlenen. Ik ben er niet op uit om te bewijzen dat beeldtaal superieur is aan informatie via letters. Mijn stelling is dat beeld en letters elkaar aanvullen en elkaar nodig hebben om volledig tot hun recht te komen.
Natuurlijk bestaan er uitzonderlijk verhelderende beschouwingen die het zonder beeld kunnen stellen (meestal wordt de kennis van de beelden die erbij horen bekend verondersteld). Dat dikwijls geldt het omgekeerde ook voor foto's.
Voorbeeld van zo'n krachtige journalistieke foto stond vorige week woensdag (11 september) in kleur op de voorpagina van de Volkskrant krant: Barzani-Koerden vieren inname Sulaimaniya.
Sterkere weergave van vervoering, naïviteit, fanatisme, domheid, macht en machteloosheid is nauwelijks denkbaar.
Mag van mij permanent geëxposeerd worden in welke kunsttempel dan ook.
AMSTERDAMDaniël Koning
fotograaf de Volkskrant
Inspiratie
Jan Blokker uit spitsvondige bedenkingen over kunst in de krant. Een krant moet gelezen en niet bekeken worden, lijkt zijn uitgangspunt. Toch mag de lay-out van de Volkskrant gezien worden. Een krant met niets dan letters zou ik niet prettig vinden. Foto's en verluchtingen bieden toegevoegde informatie en leesbeleving. En zeker in een kunstkatern horen creatieve vondsten thuis.
Als schilder word ik meermalen geïnspireerd door foto's die ik in de krant tegenkom. Sommige plak ik ze op en 'bewerk' ze op eigen manier, met behoud van de ondertitel. Andere geven aanleiding tot totaal nieuwe verbeeldingen, die zich wel eens ver van het thema kunnen verwijderen. Een mens blijft nu eenmaal een fantaserend en visueel gericht wezen, juist als hij de krant leest.
WELLERLOOI Philip Stein
