Fietsband plakken voor een massage?

'Een taxiritje, een massage, een etentje buiten de deur: voor iemand met een minimuminkomen is dat hartstikke duur', zegt Fi-janne Reijne (47) uit Deventer. Dankzij 'devi's', een ruilmiddel in haar stad, kon de psychosociaal werkster als beginnend zzp'er met de taxi naar een bijeenkomst voor startende ondernemers. En jezelf eens laten verwennen met een massage of een etentje kan dan ook.

Reijne behoort tot de groeiende groep consumenten die hun heil buiten de reguliere economie zoeken: goederen en diensten worden niet betaald in euro's, maar uitgeruild. Een fiets repareren of een avondje oppassen levert punten op, waarmee diensten van een ander kunnen worden gekocht. Deze 'complementaire economie' biedt ook kansen voor een kapper die ervaring wil opdoen voordat hij voor zichzelf kan beginnen. De euro is lokaal vervangen door alternatieve valuta als de devi's (Deventer), noppes (Amsterdam), keitjes (Amersfoort), eco's (Groningen) of sterren (IJsselstein).

Enkele duizenden Nederlanders bedrijven ruilhandel en al worden landelijke de aantallen niet bijgehouden, plaatselijke ruilers melden een toenemende bedrijvigheid, die ze toeschrijven aan de aanhoudende economische crisis. In Deventer willen ze een ruilwinkel openen. Rotterdam, waar al zeven ruilwinkels zijn, signaleert toenemende bezoeken van mensen die ook bij de voedselbank komen. 'Ons klantenbestand is divers', zegt Peter Overduin, wiens baan wordt gesubsidieerd door de gemeente. 'We zien idealisten die een duurzame economie willen, maar voor sommigen is dit de manier om aan hun huisraad te komen.'

De crisis heeft ook een positieve kant, zegt de Amsterdamse trendanalist Christine Boland. 'Het maakt creatiever. Steeds meer mensen zoeken oplossingen om toch leuke dingen te blijven doen. Tegelijkertijd zien we dat mensen het vertrouwen verliezen in het systeem en de politiek en daardoor op zoek gaan naar nieuwe mogelijkheden. Wat dat betreft staan we aan de vooravond van een totaal nieuwe tijd.'

In Nederland zijn er zo'n honderd LETS-kringen, en nieuwe groepen zijn in oprichting. LETS staat voor Local Exchange Trading System, waarbij diensten en producten worden geruild of met alternatief geld worden afgerekend. LETS, begin jaren tachtig ontstaan in Canada, functioneert sinds 1993 in Nederland. Ruilen mag van de fiscus. Pas wie meer dan 3.000 sterren, eco's of devi's 'omzet', moet belasting betalen.

Janny Kerssies (41) geeft per maand 50 devi's uit, soms meer, soms ook helemaal niets. De onderwijzeres heeft LETS ontdekt toen ze na het krijgen van haar derde kind stopte met werken. 'Ons salaris werd gehalveerd. We moeten rondkomen van het salaris van mijn man, die parttime werkt. Dan kan je niet alles meer kopen. Niet iedereen durft ervoor uit te komen, maar ik hoor steeds vaker om me heen dat mensen moeite hebben rond te komen.' Kerssies zit in de LETS-organisatie in Deventer en 'verdient' iets bij, bijvoorbeeld door voorlichting te geven aan nieuwe deelnemers. 'Iets leuks doen voor mezelf doe ik niet zo snel meer. Maar devi's kan ik zonder schuldgevoel uitgeven.'

Het LETS-systeem activeert ook, zegt Fi-janne Reijne. 'Wie werkloos is, valt vaak overal buiten. Nu blijf je via je netwerk actief. Je hebt iets aan te bieden, onderhandelt over de prijs of een wederdienst. En je ontdekt dat je ook iets te leveren hebt; je kunt je eigen kwaliteiten inzetten. Het is mij zelfs gelukt via LETS aan regulier werk te komen.'

Toch is een systeem als LETS vooral geschikt voor mensen die iets te bieden hebben, zegt Roeland van Geuns, lector Armoede & Participatie aan de Hogeschool van Amsterdam. 'Als je dit als mogelijkheid ziet om uit de problemen te komen, dan ben je al zo ver dat je weer, of bijna weer, kan gaan werken. Je moet je er redelijk van bewust zijn dat je alternatieven kan zoeken. Maar er zijn ook mensen die niet zo ver zijn.'

In Noord-Amerika heeft de aanvullende economie ondertussen een volgende stap gezet: zorgruil, zegt Remko Trompetter, bestuurslid van CENT, de stichting voor Complementaire Economie in het Nederlands taalgebied. 'Je doet een boodschap voor je oudere buurvrouw of vraagt haar eens op de koffie. Zij wacht de volgende keer in je huis tot de loodgieter komt, zodat je geen halve dag vrij hoeft te nemen. In New York kun je via zorgruil korting krijgen op je ziektekostenverzekering, want op die manier draag je bij aan het terugdringen van de zorgkosten. Met de bezuinigingen die ons in de zorg te wachten staan, biedt dit een oplossing voor wie in de Randstad voor zijn bejaarde moeder in Groningen moet zorgen.'

Het jaar 2013 wordt een tussenjaar waarin de consument de hand op de knip houdt en net als in 2012 angstig wacht op wat komen gaat. Dat verwachten het Nibud, het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting en loonstrookverwerker Raet. 'Er blijft toch nog veel onzeker. Wat gebeurt er met de waarde van je huis? Houd je in deze moeilijke economische tijd je baan? Dat maakt mensen voorzichtig en spaarzaam', zegt Fred Asbroek van Raet.

De consument krijgt in het nieuwe jaar vooral te maken met wat het Nibud omschrijft als 'minnetjes'. De belasting gaat iets omhoog. Ook de pensioenpremies stijgen, is de verwachting, terwijl het langer doorwerken begint: de AOW-leeftijd wordt 65 jaar en 1 maand. Andere opvallende minnetjes: het eigen risico voor de gezondheidszorg gaat omhoog van 220 naar 350 euro per volwassene. De benzine, diesel en lpg worden duurder. De accijns op alcohol gaat omhoog. Ook roken wordt duurder.

In 2014 worden de aangekondigde bezuinigingen van het nieuwe kabinet merkbaar: de hypotheekrenteaftrek wordt bijvoorbeeld beperkt voor de hoge inkomens. Asbroek: 'De overheid wil dat de burger meer gaat besteden, want dat is goed voor de economie. Maar voorlopig doet de consument het in 2013 zuinig aan. Mensen gaan sparen omdat ze zwaar weer verwachten.'

Consument blijft afwachten

undefined