Familievete Laurus kent vele vaders

De supermarkt-soap rond Laurus kende deze week zijn zoveelste spectaculaire wending. Exit Ole van der Straaten. Enter Eric Albada Jelgersma, commissaris, eigenaar van Laurus-winkels en

-distributiecentra én grootaandeelhouder in het bedrijf.

Albada's vele met elkaar strijdige belangen bij Laurus zouden de redding van het concern in de weg staan,

aldus de vakbonden. Zo zou hij de gehele of gedeeltelijke verkoop van het bedrijf blokkeren omdat hij meer geld wil hebben voor zijn aandelen, dat in een jaar tijd in waarde is verschrompeld. Een furieuze Jelgersma ontkende.

Wie er ook gelijk heeft, Albada's positie binnen Laurus is inderdaad problematisch. Maar de commissarissen keurden die goed, een belangrijke aanzet tot de déconfiture van Laurus en van het grand travail van een van hen: de splitsing van Vendex in drieën door Jan-Michiel Hessels.

Laurus ontstond in 1998 uit een fusie tussen de supermarkten van De Boer Unigro (Super De Boer), en van Vendex (Edah en Konmar). Beide winkelfamilies hadden hun eigen inkoop, automatisering en distributiecentra. Samenwerking aan die 'achterkant' van de winkels zou binnen drie jaar 60 miljoen gulden aan besparingen moeten opleveren, beloofde Laurus.

De belofte is nooit ingelost. Meteen aan het begin al ontkiemde een familieruzie die nog altijd voortduurt. Laurus' eerste topman Willy Angenent kwam van Vendex. Rob ter Haar, kroonprins van de Unigro-tak, vertrok.

In de periode daarna kregen de Vendexjes geleidelijk de overhand, en groeiden de Unigrootjes uit tot de dwarsliggers binnen Laurus. De geplande besparingen bleven uit, de managers liepen weg. Angenent vertrok als laatste, een jaar eerder dan gepland.

Zijn opvolger kwam van buiten het bedrijf. Maar Ole van der Straaten raakte die neutraliteit snel kwijt. De voordelen aan de achterkant moesten nu eindelijk eens 'beter worden benut', zei hij bij zijn aantreden - om zich vervolgens te verliezen in een uiterst riskante verbouwing aan de voorkant van de winkels. Door zijn keuze voor Konmar bevestigde hij bovendien het Vendex-overwicht.

De kosten van de verbouwing - 800 miljoen euro - dacht Van der Straaten deels te halen uit de omzetstijging die er het onvermijdelijke gevolg van zou zijn. Met deze wel zeer hachelijke financiële onderbouwing zijn de commissarissen meegegaan. Zwaargewichten als Hessels en Kees Storm van Aegon waren zelf verstrikt geraakt in de familievete.

Dat gebeurde toen zij instemden met een rol voor Albada Jelgersma, die zijn weerga in Nederland niet kent. Als grootaandeelhouder heeft hij belang bij een zo hoog mogelijke beurskoers, bijvoorbeeld door zo laag mogelijke bedrijfskosten.

Als eigenaar van winkels en distributiecentra heeft hij in principe baat bij zo hoog mogelijke huren, waardoor die kosten weer oplopen. Of bij een verkoop van zijn panden, waardoor Laurus zijn kostbaarste bezit kwijtraakt. En als commissaris wordt hij ook nog eens geacht onafhankelijk toezicht uit te oefenen op de bestuurders, wier beleidskeuzes altijd wel één van zijn belangen raken.

Commissarissen die zo'n Gordiaanse knoop in hun midden dulden, verliezen het recht van spreken als anderen binnen het bedrijf fouten maken. Eén topman kan nog mislukken; als ook de tweede gedwongen weggaat, is er meer aan de hand.

Het bedrijf dat de grote uitdager van marktleider Albert Heijn had moeten worden, is nu een zieltogende prooi voor een overname. Eerder werd het voormalige Vendex-zusje Vedior al het voorwerp van een reverse take-over, ook al na financiële tegenvallers. Moeder Vendex KBB is een gezonde onderneming, maar leidt op de beurs een kwakkelend bestaan, en loopt daarmee kans op hetzelfde lot.

De neergang van Laurus ontmaskert de splitsing van Vendex als een haastklus, waarbij te veel compromissen moesten worden gesloten. De huidige kop van Jut, Eric Albada Jelgersma, verkeert in goed gezelschap.