Fair Lady

Artpop. Zo gaat hij heten, het vierde album van diva extraordinaire, icoon van moderne popcultuur, buitenissig zingende verschijning Lady Gaga (27), misschien wel de eerste megaster gebaard door de 21ste eeuw. Kunstpop dus. En zou de vlag de lading dekken? Mag je net als bij een pak cornflakes verwachten dat wat op de verpakking staat ook daadwerkelijk in de doos zit? Het klinkt aardig, but is it art?

Gaga, die door familie gewoon Stefani Germanotta wordt genoemd, lijkt met zo'n albumtitel een forse bewering te doen over haar muziek. Misschien is het niet meer dan een vluchtige flirt met de term popart. Of gaat het dieper en maakt Gaga met die titel expliciet wat ze in haar hele carrière al heeft gesuggereerd: dat haar muziek ook daadwerkelijk als kunst moet worden beschouwd?

Ze heeft genoeg gedaan in de periferie om in ieder geval die verdenking op zich te laden. Er waren associaties. Een knipoogje naar Andy Warhol hier, een liefdesverklaring aan dichter Rainer Maria Rilke daar. En met haar vierde kindje wist Mother Monster, zoals ze zich door haar fans laat noemen, zich verzekerd van de medewerking van het wereldberoemde fotografenduo Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin.

Voor Artpop zijn fotografie en videografie volledig in handen gelegd van het kunstenaarspaar dat zo'n beetje alle rich and famous al hebben geportretteerd. Er volgen er meer. Op 10 november, één dag voor de release van het album vindt een groots Gagafestijn plaats waaraan onder anderen theatermaker Robert Wilson, performancekunstenaar Marina Abramovic en beeldende kunstenaar Jeff Koons zullen meewerken.

En er waren er al zo veel, vooral in mode. Armani ontwierp de meeste outfits voor Gaga's laatste Born This Way-tournee. En de lady mag graag struinen in creaties van Alexander McQueen of Donatella Versace.

Ze beschouwt zichzelf trouwens sowieso als performancekunstenaar die niet per se een podium nodig heeft om haar artistieke ideeën uit te dragen. In die vleesjurk bijvoorbeeld, die ze droeg op de MTV Video Music Awards in 2010. De onderliggende artistieke motivering voor het dragen van de worstjes op de borstjes was een protest tegen het toelatingsbeleid van homo's in het Amerikaanse leger: 'Het is vernietigend voor mij te weten dat mijn homoseksuele fans onderdrukking van de overheid ervaren. Dat is waarom ik vanavond het vlees draag.' Net zo dwingend was geweest: 'Het is vernietigend voor mij te weten dat mijn homoseksuele fans onderdrukking van de overheid ervaren. Dat is waarom ik vanavond geen spruitjes eet.' Maar het toonde flamboyant, vreemd en best kunstzinnig. Ze droeg een verhaal uit.

Je kunt je afvragen of Gaga's verhaal uiteindelijk niet meer een bewijs is voor de zege van beeldcultuur in pop dan wat inherent kunstzinnig is aan haar muzikale creaties. Misschien is zelfs, met Gaga als koploper, wat je hoort in mainstreampopmuziek definitief verdrongen door wat je ziet. Een beweging die al sinds de opkomst van MTV is ingezet. In essays, analyses, recensies en beschouwingen die de dame bewieroken, is er een schrijnend gebrek aan duiding tussen haar muzikale verrichtingen en haar kunstenaarschap. Opvallend: op haar Wikipedialemma staat letterlijk: 'Lady Gaga wordt erkend voor haar flamboyante, diverse en uitzinnige bijdragen door haar mode, haar optredens en muziekvideo's.' Muziek staat er niet bij.

Ja, Germanotta is een uitstekende zangeres, leerde zichzelf op 4-jarige leeftijd piano spelen. Zijn de nummers die ze maakt de weerslag van een waar onderscheidend kunstenaarschap? Me dunkt. Wie luistert naar haar albums, hoort een huwelijk tussen doorsneepop en synthetische dancebeats dat al langer dan tien jaar bestaat. Het soort muziek waar homo's begin 2000 in Oost-Europa al op dansten. Haast anonieme beats waar Gaga paradoxaal genoeg een gezicht aan heeft gegeven en met haar eigen personage als onderpand bestempelde als iets nieuws, iets bijzonders, als avant-garde.

Volgens Forbes is ze de rijkste vrouwelijke celebrity onder de 30. Het is een geweldige zakenvrouw. Tijdens haar liveshows laat ze steevast een golf van warmte door haar fans stromen. En intelligent! Ze schijnt als kunststudente een verbazingwekkend essay over de 16de-eeuwse Franse filsosoof Montaigne te hebben geschreven. Maar toch: de kern ontbreekt.

Daarmee is Gaga een beetje Eliza Doolittle in de film My Fair Lady. Het meisje dat tot societydame wordt klaargestoomd en met louter uiterlijkheden indruk maakt op de beau monde. Weliswaar een fair lady die zichzelf heeft vorm gegeven maar wier muzikaal component daarin artistiek gezien uiterst mager is. En net als Eliza Doolittle, die mooi zit, mooi praat en behangen is met de weelderigste jurken, aan alle kanten de bewonderende tongen losmaakt op haar debutantenbal; zo heeft iedereen in het moderne celebritycircuit zijn eigen verheven theorietjes over La Gaga. Cher, Madonna, Camille Paglia, Elton John. Terwijl, als ze zelf weer eens Gagawijsheidje afscheidt - dat het bijvoorbeeld heel belanrijks is dat je vooral jezelf bent - je daar als kritisch mens niets diepzinnigers in kan ontdekken dan 'The rain in Spain stays mainly in the plain.'

Anders echter dan Doolittle die uiteindelijk genoeg heeft van alle attentie, baadt Gaga in de aandacht. Sterker nog, ze hongert ernaar. De onderliggende gedachte van elk liedje, elk optreden, publiek of op een podium is: Kijk Naar Me! Ze zegt het zelf als ze de hoes van haar single Applause, die op 19 augustus uitkomt, becommentarieert in het internettijdschrift What Women Wear. 'Als ik ernaar kijk, dan zie ik een behoefte aan applaus.' Of in de hit Paparazzi 'I'll Follow You Until You Love Me'.

Wat is de ultieme rechtvaardiging en garantie voor aandacht? Dat je je als ultrabijzonder individu presenteert met kwaliteiten die die van gewone stervelingen overstijgen; dat je jezelf als kunstenaar presenteert.

Als de opwinding die je genereert over wat je nu weer gaat doen in geen verhouding staat tot wat je werkelijk doet? So be it. Er is nog altijd het visuele spektakel. Toegegeven, dat alles geldt natuurlijk alleen als Artpop niet afwijkt van het vertrouwde Gagageluid. Tot 11 november is er het heerlijke afwachten. En als er tegen die tijd toch niets in die doos cornflakes blijkt te zitten, kun je nog uren naar de lege verpakking kijken.

Comeback

Gaga's comeback moet groots worden. De zangeres die een half jaar lang geen concerten gaf vanwege een heupoperatie, treedt voor het eerst op op de MTV Video Music Awards op 25 augustus. Het wordt ongetwijfeld een spektakel. De laatste keer dat ze de MTV Awards aandeed verscheen ze in de welbekende vleesjurk.

undefined