Extra's redden 'Jan Top'

Arme Wim Kok. De demissionair minister-president verdiende afgelopen jaar precies 114.561 euro, inclusief vakantiegeld en toeslagen. Zelfs de directeur van de Staatsloterij ontving meer: volgens het jaarverslag 222 duizend euro. Op een riante afscheidsbonus hoeft Kok evenmin te rekenen.

Hoe anders is het in het bedrijfsleven. De kloof tussen publieke en private inkomens is van alle tijden, maar het gat groeit snel. Er zijn intussen vele tientallen managers in Nederland die het jaarsalaris van een minister verdienen - per maand welteverstaan, nog exclusief optiewinsten.

De echte grootverdieners doen in hun jaarverslagen als vanouds niet moeilijk over de verdiensten van hun topmanagers. Al dan niet onder druk van Angelsaksische beursregels melden ze tot op de euro nauwkeurig wat de inkomsten zijn.

Er zijn echter uitzonderingen. Neem KPN. Het telecombedrijf scheerde vorig jaar langs de rand van de afgrond, en incasseerde een miljardenverlies. De gemiddelde KPN-bestuurder toucheerde echter 1,98 miljoen euro - 46 procent meer dan een jaar eerder, toen bijna 1,4 miljoen euro (3 miljoen gulden) de man werd verdiend.

De aandeelhouders en werknemers van KPN krijgen verder geen informatie. Aan het binnenhalen van Ad Scheepbouwer kan de stijging nauwelijks liggen - hij trad pas in november aan. Vermoedelijk hebben de bestuurders Drechsel en Morley, die opstapten, een afscheidscadeautje gekregen.

Postbedrijf TPG, waar Scheepbouwer vertrok, doet minder geheimzinnig. Het jaarverslag meldt precies wat de scheidend topman meekreeg: 2,14 miljoen euro aan pensioengeld, naast zijn inkomen van 1,6 miljoen euro voor de tien maanden van 2001 die hij er werkte. Vanwege de openheid van TPG is Scheepbouwers vertrekpremie niet meegerekend bij de inkomensstijging - die overigens met dik 20 procent nog steeds riant mag worden genoemd.

Bij andere bedrijven blijft het gissen naar de reden van exorbitante stijgingen. Topmanagers bij energiebedrijf Nuon kregen gemiddeld 1,07 miljoen euro - een stijging met 137 procent. Nuon geeft slechts een hint, en verwijst naar 'eenmalige aanvullende pensioenverplichtingen'. Wellicht voor eerste man Tob Swelheim, die het bedrijf vorig jaar verliet.

Nuon staat niet alleen. Tientallen bedrijven nemen niet of nauwelijks de moeite om de buitenwereld een verklaring te geven voor inkomensstijgingen. Vreemd, want de wet die hierin verandering brengt, is allang aangenomen. Slechts door vertraging in de Haagse molen gaat de wet pas in op 1 januari 2003.

Nedlloyd, vorig jaar nog goed voor ruim 1,3 miljoen euro per bestuurder, profiteert daarom eenmalig van een privacy-bepaling. Omdat het bedrijf nu nog slechts één bestuurder heeft, wordt geen bezoldiging gemeld.

Hetzelfde geldt voor Luxaflexfabrikant Hunter Douglas, op de Amsterdamse beurs onderdeel van de Midkap-index. Dit bedrijf, gerund door de steenrijke familie Sonnenberg, heeft nog nooit iets gemeld over salarissen.

Onverbeterlijk zijn bedrijven als Martinair, die zelfs niet bereid zijn het woord 'bezoldiging' in hun jaarverslag op te nemen. De luchtvaartmaatschappij komt nog steeds niet verder dan de formulering: 'De in artikel 383, lid 1, titel 9, boek 2 BW bedoelde bedragen (. . .).' De topmanagers van Martinair verdienden gemiddeld overigens 260 duizend euro per persoon, een flinke daling.

Nee, dan Wolters Kluwer. De uitgever - gemiddeld 1,1 miljoen euro per bestuurder - heeft alle schroom van zich afgeworpen. Het vermeldt zelfs de premies voor sociale zekerheid voor zijn bestuurders, een unicum.

Meer in zwang is het vermelden van bonussen. 'Jan Top' - tegenhanger van Jan Modaal, een vondst van adviesbureau Hay - kan zijn vaste inkomen zo met circa 40 procent opkrikken. Bij enkele bedrijven is zelfs een verdubbeling mogelijk. Uitschieter is Robeco. De vier bestuurders verdeelden 4,6 miljoen euro aan bonussen, terwijl dit een jaar eerder 'slechts' 700 duizend euro was. Bij meer bedrijven werden in 2001 forse bonussen uitgekeerd, vooral als uitgestelde beloning voor het topjaar 2000 - prestatiegerelateerd dus.

Minder duidelijk is waar andere bonussen op gestoeld zijn. Zo zag de top van hypotheekverstrekker Bouwfonds, sinds vorig jaar eigendom van ABN Amro, de salarissen met 7 procent stijgen tot 677 duizend euro per persoon. Niet slecht. Maar daarnaast incasseerden de vier hoogste bestuurders samen nog een 'eenmalige uitkering' van 1,4 miljoen euro, 'gerelateerd aan de overname door ABN Amro'. Wat zij hiervoor precies hebben gedaan - of nagelaten - blijft in het midden.

Ook optiewinsten blijven vrijwel altijd onvermeld. Door de sterk gedaalde koersen viel er vorig jaar weinig te cashen, al bewijzen onder meer Ahold en ING dat oude opties nog miljoenen kunnen opleveren. Gucci, vorig jaar nummer één op de Volkskrant-lijst, heeft zijn jaarverslag nog niet af.

Ondanks de - aankomende - openheid knaagt er soms iets. Bank-verzekeraar Fortis bijvoorbeeld gaat uitvoerig in op de topinkomens - eerste man Anton van Rossum was vorig jaar goed voor 1,9 miljoen euro. Maar wie is er bij Fortis voorzitter van de beloningscommissie? Dezelfde Van Rossum. Not done volgens deskundigen, want dat is werk voor de commissarissen.

Op De Nederlandsche Bank na dan. Daar is het basissalaris bij Koninklijk Besluit verhoogd - met een keurige 4 procent.

Inkomens boven de 350 duizend euro gemiddeld per bestuurder