Extra geld voor het onderwijs gaat niet naar de leraar

Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant. Het is voor het eerst dat is uitgezocht hoeveel geld er door de jaren heen naar docenten is gegaan.

De vergoeding van leraren is al jaren onderwerp van discussie. Ook tijdens de Algemene Beschouwingen deze week eiste de oppositie meer geld om het lerarentekort aan te pakken. Premier Mark Rutte heeft inmiddels een eenmalig extra bedrag toegezegd.

Onderwijsgeld wordt in Nederland via de zogenoemde lumpsum verdeeld. Scholen krijgen elk jaar een zak met geld die ze naar eigen inzicht mogen besteden. Volgens critici van dat systeem, onder wie veel leraren, geven scholen dat geld te makkelijk uit aan onnodige zaken buiten het klaslokaal. Leraren zagen de werkdruk groeien, terwijl hun salarissen achterbleven en hun leerlingen steeds slechter gingen presteren. De laatste jaren is er bovendien een lerarentekort ontstaan dat de komende tijd alleen maar zal oplopen.

Hoeveel geld er de laatste twintig jaar aan lerarensalarissen is besteed, is moeilijk te achterhalen. Het ministerie van Onderwijs houdt de loonkosten sinds 2009 in een centraal systeem bij. Van voor die tijd heeft het ministerie naar eigen zeggen geen betrouwbare cijfers. IPSE Studies, een stichting die onderzoek doet naar de publieke sector, becijferde in opdracht van de Volkskrant de totale personeelslasten voor leraren over de afgelopen twintig jaar.

Dat middelbare scholen relatief minder geld voor leraren uittrekken, wordt deels gecompenseerd door het feit dat er meer geld aan niet-onderwijzend personeel wordt uitgeven: dat percentage nam in dezelfde periode toe van 17 naar 22 procent. Hoewel het aantal leraren de afgelopen twintig jaar steeg, nam het overige personeel op scholen nog harder toe.

Ondersteunend personeel

Het ministerie benadrukt in een reactie zelf geen betrouwbare gegevens te hebben van de uitgaven aan lerarensalarissen over de afgelopen twintig jaar. Als er inderdaad minder geld naar leraren is gegaan, is dat volgens een woordvoerder ‘niet per se’ zorgelijk. ‘Bijvoorbeeld als dat geld is geïnvesteerd in onderwijsondersteunend personeel of leermiddelen.’

De VO-raad, de koepel van schoolbesturen, heeft een kanttekening bij de cijfers. Door de jaren heen zijn er verschuivingen geweest in de lasten van scholen. ‘Zo zijn de kosten voor groot onderhoud van de schoolgebouwen verschoven van de gemeente naar de scholen’, zegt woordvoerder Stan Termeer. ‘En: de energiekosten zijn sterk gestegen, evenals de btw.’

Het klopt volgens de VO-raad waarschijnlijk wel dat er relatief minder geld naar leraren gaat. Dat heeft onder andere te maken met professionalisering van scholen. Termeer: ‘Taken die eerder door leerkrachten erbij werden gedaan, zijn overgenomen door anderen. Denk aan roostermakers, ict’ers, decanen, examensecretarissen en zorgcoördinatoren.’

Leraren kunnen zich daardoor volgens de VO-raad meer concentreren op hun kerntaak: lesgeven. Termeer: ‘Deze ontwikkeling is dus niet zonder meer zorgelijk.’

Regeltjes en papierwerk

Jan de Vries, bestuurder bij vakbond CNV Onderwijs, ziet ook dat ander onderwijspersoneel taken van leraren overneemt. ‘In theorie een mooie ontwikkeling’, zegt hij. Maar in de praktijk kampen scholen volgens hem met steeds meer ‘regeltjes en papierwerk’, die veel tijd opslokken, juist ook van de ondersteuners.

‘Niet gek dus dat daar dan waarschijnlijk meer geld naartoe gaat’, aldus De Vries. ‘Dat is een ontwikkeling die wij graag zien stoppen.’

Het ministerie is inmiddels een onderzoek begonnen naar de ‘doelmatigheid en toereikendheid’ van de bekostiging in het onderwijs. Dat is begin volgend jaar klaar.