Interview
Extinction Rebellion wil Den Haag platleggen voor het klimaat
Vreedzame demonstraties, petities ondertekenen, stemmen op groene partijen: het heeft allemaal niets opgeleverd voor een beter klimaatbeleid, zeggen Jelle de Graaf (32) en Tessel Hofstede (46). Daarom gaan ze Den Haag platleggen. ‘Niet omdat we dat leuk vinden, maar omdat het nodig is.’
De Graaf en Hofstede zijn woordvoerders van de klimaatactiebeweging Extinction Rebellion (XR), die volgende week heeft uitgeroepen tot een week van klimaatrebellie. De hele week worden er acties gevoerd in Den Haag, te beginnen op maandag met de blokkade van een belangrijk kruispunt tussen het (tijdelijke) gebouw van de Tweede Kamer en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Extinction Rebellion kiest burgerlijke ongehoorzaamheid als actievorm. Elke Nederlander moet zich aan de wet houden. Jullie overtreden die bewust. Wat is jullie rechtvaardiging daarvoor?
Hofstede: ‘Gehoorzaamheid heeft niet gewerkt. We hebben als burgers een contract met de overheid: wij betalen belasting, in ruil daarvoor zorgt de overheid dat wij veilig kunnen leven. De overheid heeft dat contract verbroken. Ik ben niet veilig, mijn kinderen ook niet. Dus neem ik het ook minder nauw met de regels.’
De Graaf: ‘Ons uitgangspunt is geweldloosheid. Wij zetten ons eigen lichaam in om ons punt te maken. Daarmee laten we zien hoe kwetsbaar we zelf zijn, maar ook hoe kwetsbaar de aarde is.’
Jullie hebben je blokkade aangekondigd. De politie is gewaarschuwd. Die zal jullie actie proberen te verhinderen.
De Graaf: ‘Voorgaande acties hebben laten zien dat als je maar met genoeg mensen bent, je het de politie heel lastig kunt maken. Als het ze lukt om ons weg te krijgen, komen we ergens anders terug.’
Hofstede: ‘We hebben een plan A. Maar er is ook een plan B, C en D.’
Met hoeveel actievoerders komen jullie?
De Graaf: ‘Dat is moeilijk te zeggen. Corona was voor ons ook een gekke tijd waarin we geen massale acties konden voeren. Dit is de eerste grote klimaatactie sinds het uitbreken van de coronacrisis. We rekenen op een paar honderd mensen.’
Hofstede: ‘In de aanloop naar deze week hebben we kennismakingsbijeenkomsten en actietrainingen voor geweldloos verzet georganiseerd. Die werden goed bezocht. Op onze website kunnen mensen zich aanmelden om mee te doen. Het is verstandig als mensen dat doen, maar het hoeft niet: je mag je ook spontaan bij ons aansluiten. Iedereen is welkom.’
Wat eisen jullie?
De Graaf: ‘Wij willen een leefbare aarde voor iedereen. Concreet eisen we dat Nederland al in 2025 klimaatneutraal is en niet pas in 2050 zoals de meeste politieke partijen willen. Als je het klimaatakkoord van Parijs serieus neemt, kun je niet wachten tot 2050. Mensen sterven nu al.’
Jullie eisen ook een Burgerberaad. Wat moeten wij ons daarbij voorstellen?
De Graaf: ‘Wij van XR willen niet bepalen hoe klimaatmaatregelen eruit moeten zien, wij hebben de wijsheid niet in pacht. Een Burgerberaad is een groep van 150 Nederlanders die door loting worden aangewezen en een afspiegeling zijn van alle lagen in de bevolking. Zij worden geïnformeerd door onafhankelijke wetenschappers en komen dan met aanbevelingen voor een klimaatbeleid.’
Hofstede: ‘Dat is meer dan zomaar een advies. Het is bindend.’
De Graaf: ‘De Tweede Kamer moet zich van tevoren uitspreken dat ze de adviezen van het Burgerberaad overneemt. Punt.’
In de rechtbank zijn grote overwinningen geboekt voor het klimaatbeleid met zaken tegen de staat en Shell. Kun je de strijd niet beter dáár voeren?
De Graaf: ‘Die rechtszaken zijn belangrijk. Maar het is niet genoeg. De rechter dwingt af dat de staat zich aan zijneigen afspraken houdt en dat Shell een beginnetje maakt met de energietransitie. Wij eisen klimaatrechtvaardigheid voor iedereen. Dat gaat de rechter niet opleggen.’
Wie zijn de klimaatrebellen van Extinction Rebellion?
Hofstede: ‘Dat gaat van tieners tot 80-plussers. Ik stoor me aan het etiket van klimaatactivisten dat ons wordt opgeplakt. Ik ben een moeder uit Olst met een baan die gewoon belasting betaalt. ‘Ga toch werken’, roepen mensen tegen ons. Maar ik héb al een baan. Ik neem vrije dagen op om actie te voeren. Wij zijn burgers die ons zorgen maken.’
De Graaf: ‘Ik kom uit Watergang, een dorp boven Amsterdam. Ik ben bijna fulltime klimaatactivist. Daarnaast doe ik als zzp’er communicatieklusjes. Ik moet ook mijn brood verdienen.’
Moet je milieubewust leven om je aan te sluiten bij Extinction Rebellion? Niet vliegen, geen vlees eten?
Hofstede: ‘Je hoeft echt geen veganist te zijn om je bij ons aan te sluiten.’
De Graaf: ‘Ik ben er vóór dat mensen zelf het goede doen. Maar als je piloot bent bij KLM en je onderschrijft onze eisen, dan ben je welkom. Zolang Shell nog miljarden subsidie krijgt om het foute te doen, maak ik mij niet druk om een bijstandsmoeder die naar de McDonald’s gaat. Wij houden het systeem verantwoordelijk voor de klimaatcrisis en spreken de overheid daarop aan.’
Dat gaat verder dan het klimaatbeleid. Op de website van XR spreken jullie je ook uit tegen onder meer racisme. Wat heeft racisme met klimaat te maken?
De Graaf: ‘Honderden jaren kapitalisme heeft geleid tot een systeem van uitbuiting. Racisme hoort daarbij, net als klimaat. Je ziet het ook bij corona. Hele werelddelen zijn nog niet gevaccineerd. En wij maken ons zorgen om een derde prik. Het is allemaal onderdeel van hetzelfde giftige systeem.’
Wat als jullie actie weer geen effect heeft?
Hofstede: ‘Ik balanceer tussen hoop en wanhoop. Soms ben ik wanhopig omdat er niets gebeurt. Maar ik heb ook hoop omdat we nog een paar jaar hebben. Wij gaan gewoon door, dan maar elke dag de straat op. Ik deed eerder dit jaar mee aan Rebellion for One: een eenpersoons zitblokkade op de Overtoom in Amsterdam. Ik kreeg van alles naar mijn hoofd geslingerd. Op een gegeven moment kwam er een vrouw met een eigen leuze achter mij staan. Dat was best wel stoer. Dat heeft mij geraakt.’
