Eva Jinek: van 'invalmeisje' tot 's lands beste presentator

In zekere zin was Eva Jinek al geboren jaren voordat ze ter wereld kwam. Je kunt zeggen dat ze het levenslicht zag in augustus 1968, in Praag. Dat was lang voordat ze in juli 1978 haar wieg vond in Tulsa, Oklahoma. De wereldberoemde Magnum-fotograaf Josef Koudelka was nog maar een beginnende vakman toen in de late zomer van 1968 de troepen van vijf Oost-Europese landen onder aanvoering van de Sovjet-Unie een einde maakten aan de zogeheten Praagse Lente. De beweging werd ook wel 'socialisme met een menselijk gezicht' genoemd. Tsjechoslowakije zou democratischer worden - politiek, economisch en cultureel. De almachtige rol van de communistische partij zou worden teruggedrongen. Het was een even dapper als hachelijk experiment.

Moskou ging niet akkoord. In de nacht van 20 op 21 augustus rolden de tanks Praag binnen. Het volk ging de straat op en Koudelka fotografeerde het rauwe geweld en de wanhopige onmacht.

Op een van zijn foto's staat een enigszins schriele jonge man in een vest die bezwerend zijn rechterarm opheft naar een Russische tank. Pavel Jinek studeerde economie en was actief in het studentenverzet.

Het was voor hem onvoorstelbaar dat troepen van bevriende naties het land en de stad binnenvielen om de orde te herstellen, de oude stalinistische orde wel te verstaan. Het was een beeld dat hem nooit meer heeft verlaten. Nu nog houdt de vader zijn dochter Eva voor dat tanks nooit ver weg zijn; ze duiken op in een oogwenk.

Toen de grond hem te heet onder de voeten werd, sloeg Pavel Jinek, 23 toen, op de vlucht. Samen met zijn vriendin Radana, 18 jaar. Welgeteld 43 dollar (40 euro) had het jonge tweetal meegekregen op hun vlucht naar het buitenland. Ze spraken geen Engels, slechts een beetje Duits. Ze klampten zich vast aan elkaar. Ze zijn niet meer teruggekeerd in Tsjechoslowakije. Toen Pavels ouders overleden, kreeg hij geen toestemming de begrafenissen bij te wonen.

Zo heeft 20 augustus 1968 hun leven bepaald. En dat van hun dochter Eva en hun zoon Jan. Kinderen uit een vluchtelingengezin. Eva is schatplichtig aan de geschiedenis van haar ouders - zo ervaart ze het. Ze kan zich niet veroorloven haar leven te 'verkwanselen' -zo noemt ze het. Ze zou zich schamen tegenover haar ouders als ze er niks van zou maken.

Tot wasdom gekomen

Eva Jinek (38) ontving dit weekeinde van vakgenoten de prijs voor beste presentator van 2016. Ze heeft net een periode van drie weken afgesloten waarin ze elke avond met Jeroen Pauw een talkshow maakte rondom de Tweede Kamerverkiezingen. Begin dit jaar begon ze solo, in een vast schema door het jaar heen: drie maanden Jinek, drie maanden Pauw. Het is in beginsel voor onbepaalde tijd. Het is haar grote project. Dit is wat ze wilde. Ze staat nog maar aan het begin ervan.

Ze zat al een tijd in de wachtkamer. In 2013 trok KRO-NCRV haar aan, na een loopbaan van acht jaar bij de NOS en WNL. Twee jaar geleden mocht ze het genre van de dagelijkse talkshow gaan proberen. Gedurende tien weken, als vervanger van Pauw. Het viel niet mee. 'Journalistiek overschat', schreef Het Parool. Voor haar zelf viel het niet mee 'het invalmeisje' te zijn. Zo noemt ze het.

Nu wordt ze al vergeleken met Sonja Barend, grande dame van de talkshow. Het is overrompelend gegaan. Hoe het gekomen is dat haar performance staat als een huis, is niet eens zo gemakkelijk te zeggen. Maar iedereen vindt Jinek gegroeid of meer dan dat: tot wasdom gekomen.

'Ze lijkt een barrière te hebben geslecht', schrijft de recensent van Trouw, Renate van der Bas, 'waarbij ik me afvraag wie die barrière eigenlijk opwierp. Zat ik als kijker haar te veel te vergelijken met de gevestigde tafelheren in haar rayon? Had ze zelf misschien de neiging in een stramien te willen passen? Hoe dan ook: inmiddels is duidelijk dat Jinek niemand anders hoeft te zijn dan zichzelf.'

Schrijft Hans Beerekamp, recensent van NRC: 'Jinek draait als een tierelier. Ze heeft haar mojo gevonden en behandelt zelfs ernstige onderwerpen met een vrolijk soort naïviteit, die ook oude bromberen weet te overtuigen.'

American Dream

Bij Peek & Cloppenburg in Tilburg konden Pavel en Radana op een zondagochtend eind 1968 winterkleren komen halen. Ze waren in Nederland beland, omdat ze hier in aanmerking kwamen voor een beurs van de stichting voor vluchtelingstudenten UAF. Hij ging economie studeren in Tilburg, zij deed de kappersschool in Den Bosch. Eigenlijk had ze bij de opera van Praag grime willen doen.

Eva werd tien jaar later geboren, in Tulsa, Oklahoma. Er zijn mooiere plekken op de wereld dan deze grijze oliestad in een van de zuidelijke staten van de VS. Maar Amerika was de droom van haar vader en toen de gelegenheid zich voordeed voor een Amerikaanse bank ter plekke de financiering van oliepijpleidingen te begeleiden, was de teerling geworpen.

Voor Eva is die Amerikaanse periode - het gezin keerde terug naar Nederland toen zij 11 was - niet minder bepalend geweest dan de vluchtelingenstatus van haar ouders. Beide ervaringen stuwden haar in dezelfde richting: wees geen invalmeisje.

Op Amerikaanse scholen leren kinderen al jong zich te presenteren. Je bent 4 en je moet een spreekbeurt doen. Je krijgt niet de kans je te verstoppen. In tegendeel, bijna op voorschrift moet je trots zijn op jezelf en opkomen voor jezelf: be special. Het is het fenomeen dat Barack Obama samenvatte in de slogan Yes, we can.

Ze zou hoe dan ook groots leven. Ze zou filmregisseur willen zijn of schrijver. Ook droomde ze als meisje ervan om de stilist te zijn van George Michael - 'toen ik nog ontkende dat hij homo was'.

Sturm-und-drang heeft ze altijd gekend. Eropuit, eropaf, erbovenop. Ze studeerde Amerikaanse geschiedenis in Leiden. Op internet las ze dat Charles Groenhuijsen, correspondent in de VS, een stageplek te vergeven had. 'Ik wist meteen: die is voor mij.' Na terugkeer in 2004 studeerde ze af en ging ze werken op de buitenlandredactie van het NOS-Journaal.

Omdat ze besefte dat je op de onderste sport van de ladder moet beginnen, was ze vol toewijding. 'Ik ben belangstellend, ik doe mee, ik wil graag dat mensen mij mogen', zei ze in De Telegraaf. 'Ik voel me nergens te goed voor en ik ben ervan overtuigd dat zich dat na verloop van tijd uitbetaalt.' De kleinste klus was nooit te klein. Je liet zien aan de omgeving, aan de bazen dat ze op jou konden rekenen. Voor Charles Groenhuijsen haalde ze een caesarsalade nog voordat hij erom kon vragen.

Twijfel

Be special - het is een opdracht die weliswaar met overgave wordt vervuld, maar die ook zijn remmingen en bedreigingen kent. Haar ijver en haar ambitie houden gelijke tred met existentiële twijfel. Ze kan zichzelf overtuigend voorhouden dat ze niet geschikt is. Tegelijk weet ze dat ze zich daarbij niet mag neerleggen. De opdracht luidt immers: verkwansel je leven niet.

In 2008 stuurde haar hoofdredacteur bij het NOS-journaal, Hans Laroes, haar naar Washington om samen met Philip Freriks de presidentsverkiezingen te presenteren. 'Wat ik voelde', vertelde Jinek in een interview in het AD, 'wat ik voelde in de auto naar de studioruimte in Washington was verschrikkelijk. Het was met geen pen te beschrijven. Ik verlangde maar één ding: mijn moeder die naar school belt en zegt: 'Eva komt niet, Eva is een dagje ziek'.'

Bij andere gelegenheden fantaseerde ze dat ze een gebroken arm zou oplopen. Met een gebroken arm kun je niet presenteren, toch? Iedere kijker zou het begrijpen.

Ze heeft op zichzelf de kracht veroverd om door te zetten, zichzelf een duw te geven: 'Oké, je bent doodsbang, maar dit is je onderwerp, dit is je droom, zeur niet, kom op!', zei ze in het AD.

Laroes heeft haar twijfel van nabij gezien. Hij weet hoe diep die kan reiken. 'En toch weet ik niet zeker', zegt hij, 'of ze niet deep down low van zichzelf weet dat ze het kan. Maar verkijk je intussen niet op de pressie waaronder je staat als iedereen denkt: ze zit daar alleen maar omdat ze blond is.'

Sven Kockelmann werkte een jaar met haar in het interviewprogramma Een op een. 'Ze heeft een enorm talent', zegt hij. 'Ze houdt van de camera, de camera houdt van haar.' Toch heeft ook hij meegemaakt dat Eva Jinek zich afvroeg 'waarom ze niet bij 't Kruidvat is gaan werken'.

Hij benadrukt het belang van wat ze in Hilversum 'vlieguren' noemen: pressie wordt zachte pijn naarmate je pressie vaker ervaart. Daarnaast heeft het zeer geholpen, taxeert hij, dat Eva Jinek het afgelopen jaar op reportagereis is geweest in de VS en ze inmiddels als presentator een vaste plek heeft gekregen. 'Ze zit nu met veel meer gemak en autoriteit aan het hoofd van de tafel dan daarvoor. Ze lijkt nu voorbij de faalangst. Ik zou zeggen dat ze is uitgekomen bij zichzelf.'

Laroes is opnieuw Jineks baas, nu als interim-hoofdredacteur informatieve programma's bij KRO-NCRV. Hij zegt: 'In kleine kring zei ik wel eens op de Journaalredactie: er zijn hier gelukkig veel goeie mensen, er zijn er twee die bijzonder zijn.' Hij doelde op Eelco Bosch van Rosenthal en op Eva Jinek.

Laroes: 'Eva is bijzonder door de missie die ze altijd heeft gehad: je bent er niet voor jezelf. De schatplichtigheid die ze voelt ten opzichte van haar ouders heeft ze ook tegenover haar vak.

'Ik geloof dat haar ultieme doel niet is om talkshowhost te zijn. Haar doel is, denk ik, de dochter te zijn die haar kansen heeft benut.'