Europese leiders kiezen voor EU-hekken tegen illegale migratie

Donderdag zullen de EU-leiders tijdens een extra EU-top oproepen tot ‘onmiddellijke’ maatregelen tegen de weer sterk oplopende migratie naar Europa. De aanpak van illegale migratie leidt al jaren tot bittere verdeeldheid tussen de lidstaten en politieke spanningen in de EU-landen zelf.

Premier Mark Rutte is een van de belangrijkste aanjagers van meer actie op EU-niveau. Hij staat onder druk van zijn eigen VVD en coalitiepartner CDA om de instroom van migranten terug te dringen. Rutte sprak afgelopen weken onder meer met zijn Franse, Spaanse, Italiaanse, Belgische, Oostenrijkse en Zweedse collega’s en met EU-president Charles Michel en voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie. Woensdag belt hij met bondskanselier Olaf Scholz.

De bouw van hekken aan de Europese buitengrenzen met EU-geld werd in 2017 aangekaart door de Hongaarse premier Viktor Orbán. Dat stuitte toen op verzet van de meeste andere lidstaten en de Commissie. Landen financierden de bouw vervolgens zelf, volgens het Europees Parlement staat er inmiddels ruim 2.000 kilometer aan grenshekken en -muren in Europa.

Grote problemen bij de opvang van migranten, zoals in Ter Apel, leidden ertoe dat de kwestie van EU-gefinancierde hekken opnieuw bij de leiders op tafel ligt. Ditmaal roepen ze op ‘tot de inzet van EU-fondsen en -middelen om de lidstaten te ondersteunen bij het versterken van grenscontroles en -infrastructuur, bewakingsmiddelen, inclusief bewaking vanuit de lucht, en uitrusting’, zo blijkt uit een nog vertrouwelijke ontwerp-slotverklaring. Daarmee wordt de Commissie gevraagd haar verzet tegen EU-hekwerken op te geven.

Betrokken diplomaten en EU-ambtenaren denken dat de leiders en de Commissie zullen besluiten tot een compromis waarbij de hekken en bakstenen betaald worden door de lidstaten en camera’s erop voor rekening komen van het EU-budget. Het kabinet steunt het gebruik van EU-geld voor grenshekken. ‘We hebben buitengrenzen, die mag je markeren met een hek. Daar moeten natuurlijk wel poorten in zitten, mensen moeten asiel kunnen aanvragen’, zei staatssecretaris Eric van der Burg (Justitie en Veiligheid) onlangs in de Volkskrant.

Terugsturen

De leiders dringen verder aan op het terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers. Nu vertrekt krap 20 procent van de migranten die een rechterlijk bevel daartoe kregen. In de ontwerpconclusies voor de speciale EU-top wordt het EU-asielagentschap gevraagd vast te stellen welke landen veilig genoeg zijn om migranten naar terug te sturen. Op den duur moeten de lidstaten verplicht worden deze EU-lijst te hanteren.

De EU wil verder landen van herkomst dwingen hun uitgeprocedeerde onderdanen terug te nemen. De leiders pleiten ervoor – niet voor het eerst – alles uit de kast te halen om het retourpercentage op te krikken. Diplomatieke druk krijgt de voorkeur, maar als dat niet helpt zijn strafmaatregelen als het intrekken van ontwikkelingshulp aan de orde. Landen die wel meewerken kunnen rekenen op een beloning in de vorm van meer handelsvoordelen of afspraken over legale migratie.

In de ontwerpverklaring van de leiders wordt verwezen naar de migratiebrief die ze twee weken geleden van Von der Leyen kregen. Daarin pleit de Commissievoorzitter voor herstel van ‘Dublin’, de afspraak dat het land waar een migrant aankomt verantwoordelijk is voor de asielprocedure. Den Haag hamert daar al jaren op, ongeveer de helft van de asielaanvragen in Nederland is van migranten die via een ander EU-land naar Europa kwamen.

De zuidelijke lidstaten weigeren vaak de migranten te registreren in afwachting van een eerlijker verdeling van de mensen over de lidstaten. Dat stuit weer op verzet van veel oostelijke EU-landen. Het migratiepact dat de Commissie in 2020 presenteerde om die impasse te doorbreken, is op een dood spoor beland.