Europa houdt vast aan concurrentieregels, een overwinning voor commissaris Vestager (en Nederland)

Nederland kan op opgelucht ademhalen: de opfrisbeurt van de Europese concurrentieregels leidt niet tot een verwatering ervan. Europees commissaris Margrethe Vestager (Concurrentie) heeft de eerste slag gewonnen van haar collega Thierry Breton (Interne Markt). Die wilde de regels zodanig oprekken dat ‘Europese kampioenen’ er moeiteloos doorheen konden.

Bij haar presentatie donderdag benadrukte Vestager dat ‘een sterk en efficiënt concurrentiebeleid én de naleving ervan’ noodzakelijk zijn voor bedrijven en burgers. Bedrijven omdat ze weten dat concurrentievervalsing wordt bestraft, consumenten omdat ze meer keuze tegen acceptabele prijzen krijgen. Nederland stuurde vorige week samen met vijf andere (kleine) EU-landen een brandbrief uit, om te voorkomen dat al dit moois verloren zou gaan.

Het concurrentiebeleid is de veste om de interne markt waarop de EU is gebaseerd. De bevoegde commissaris (Van Miert, Monti, Kroes, Almunia, Vestager) wordt steevast bijna mythische krachten toegedicht in de strijd met giganten als Microsoft, Apple, Google, Intel, Daimler en DAF. De werkelijkheid is minder prozaïsch, maar macht heeft de commissaris wel. En Vestager deinst er niet voor terug die te gebruiken.

Duitse en Franse wensen

Europese concurrentieregels worden regelmatig tegen het licht gehouden; markten veranderen nu eenmaal. De coronapandemie maakte die herziening extra actueel, omdat economisch herstel niet mogelijk was zonder het opzijschuiven van de regels. Daarnaast wil de EU haar economie vergroenen, digitaliseren én minder afhankelijk maken van grondstoffen en goederen (chips) uit het buitenland. De herziening die Vestager in gang zette – van ruim twintig bestaande wetten – is dan ook de grootste ooit.

Duitsland en Frankrijk zagen hun kans. Beide landen eisen al een paar jaar dat Brussel de komst van ‘Europese kampioenen’ – lees: Europese Googles, Facebooks en Amazons – moet faciliteren met soepelere concurrentieregels. Zij vonden de Franse commissaris Breton aan hun zijde. Dat Vestager in 2019 de overname van het Franse Alstom door het Duitse Siemens blokkeerde (een potentiële treinkampioen), was volgens Parijs en Berlijn een historische vergissing.

Het knetterde dan ook behoorlijk achter de schermen bij de Commissie, zeggen betrokkenen. Ook ervóór trouwens: Vestager herhaalde donderdag dat Europese autonomie bij de productie van chips ‘een illusie’ is, Breton roept op Twitter dat geloven dat anderen je helpen ‘een illusie’ is.

Geen subsidies voor fossiele energie

In de voorgestelde herziening van de regels komt er meer ruimte voor staatssteun om bedrijven te helpen hun productie te vergroenen; om de aankoop van elektrische wagens te stimuleren; en om laadpalen te installeren. De meest in het oog springende verandering is dat subsidies voor de winning van kolen, olie, bruinkool en (in mindere mate) gas straks niet meer mogen. Als het aan Brussel ligt, tenminste.

Bij de digitale revolutie laat de Commissie de teugels niet vieren. Platforms en techgiganten als Google, Facebook en Apple moeten in toom worden gehouden. Wel mogen regeringen investeren in de aanleg van infrastructuur (5G-netwerk) als private bedrijven dat niet doen omdat het niet rendabel is.

De Commissie is soepeler als Europa zichtbaar worstelt met voor de economie essentiële producten en technologie. Zo werken Europese bedrijven al samen onder flexibele concurrentieregels om betere accu’s te ontwikkelen en groene waterstof als energiebron in de markt te zetten. Eenzelfde poging wordt gewaagd voor de productie van halfgeleiders met een nieuwe Europese Chipsact.

Vestager verlengt het speciale coronaregime voor staatssteun aan bedrijven tot volgende zomer. Onder dat regime is de afgelopen anderhalf jaar ruim 3.000 miljard euro aan steun goedgekeurd. Voor de Commissie hét bewijs dat de Europese concurrentieregels behoorlijk flexibel zijn. Vestager wil geen interventionistische Commissie die bepaalt hoe de markt eruitziet, maar eentje die toeziet op hoe de markt functioneert.