EU gaat samen met arme landen coronavaccins inkopen

De EU-lidstaten bundelen de krachten met de COVID-19 Vaccine Global Access Facility (Covax), een door miljardair Bill Gates en de Wereldgezondheidsorganisatie gestut initiatief dat moet voorkomen dat arme landen achter het net vissen zodra de eerste vaccins tegen het coronavirus beschikbaar komen.

Dit heeft de Europese Commissie maandag bekendgemaakt. De aankondiging komt op het moment dat er steeds meer kritiek klinkt op het zogeheten ‘vaccinnationalisme’ van de rijke landen, die farmaceuten de laatste maanden het hof maken met honderden miljoenen euro’s om potentiële vaccins veilig te stellen voor hun eigen bevolkingen, terwijl armere landen het nakijken hebben.

Een hooggeplaatste Amerikaanse functionaris rechtvaardigde het ‘America First’-beleid van zijn regering onlangs bijvoorbeeld met een verwijzing naar wat er gebeurt als in een vliegtuig de luchtdruk wegvalt. ‘Als de zuurstofmaskers naar beneden vallen zet je ook eerst je eigen masker op, en daarna help je pas anderen’, aldus Peter Marks, de baas van het Center for Biologics Evaluation and Research. Ook de EU kreeg verwijten van medicinale hamsterwoede na de deal met AstraZeneca om tot wel 400 miljoen doses van het coronavaccin AZD1222 van de universiteit van Oxford te leveren. Critici vrezen voor een herhaling van de geschiedenis van eerdere epidemieën als hiv/aids of de Mexicaanse griep, toen armere landen pas veel later een medicijn of vaccin in handen kregen.

Kwantum-inkoper

Met de toetreding tot Covax probeert de EU het mogelijk te maken dat ‘alle mensen over de hele wereld op een rechtvaardige manier toegang krijgen tot een vaccin’, zo verwoordt eurocommissaris voor Volksgezondheid Stella Kyriakides het. De Europese Commissie heeft Covax hiertoe maandag nog eens 400 miljoen euro toegezegd, boven op de eerdere 16 miljard euro aan Europese steun in de mondiale strijd tegen het coronavirus.

Covax werkt als een soort kwantum-inkoper van kandidaat-vaccins: de rijke landen financieren deals met farmaceuten, waarvoor Covax dankzij het enorme afzetgebied – de 172 landen zijn goed voor 70 procent van de wereldbevolking – een aantrekkelijke partner is. Voor de rijke landen heeft dit als voordeel dat ze makkelijker op meerdere paarden kunnen wedden: Covax investeert inmiddels al in negen potentiële vaccins, binnenkort komen daar mogelijk nog negen bij. De Europese Unie daarentegen heeft tot nu toe één contract gesloten met AstraZeneca, plus principe-overeenkomsten met vijf andere vaccin-ontwikkelaars.

Van Afghanistan tot Zimbabwe

Het doel van Covax is om tegen het einde van 2021 ten minste twee miljard doses van het coronavaccin te kunnen leveren. Inmiddels hebben 172 landen hun interesse kenbaar gemaakt bij Covax om mee te doen, van Afghanistan tot Zimbabwe, hoewel de rijkste landen zich tot nu toe nauwelijks publiekelijk hadden gecommitteerd aan het initiatief. De Nederlandse regering had al langer interesse om mee te doen, zo liet het ministerie van VWS de Volkskrant onlangs weten, maar had dit nog niet publiekelijk uitgesproken omdat er nog wat laatste plooien moesten worden glad gestreken tussen Covax en de Europese Unie. Zo investeren de EU en Covax allebei al in het Oxford-vaccin van AstraZeneca, en wilde Brussel zeker weten dat die twee investeringen elkaar niet bijten.

Behalve uit goedertierenheid handelt de Europese Unie ook uit eigenbelang, ziet Søren Holm, hoogleraar bio-ethiek aan de universiteit van Manchester: het vaccineren van de bevolkingen van arme landen beschermt ook de bevolkingen van rijke landen. Net als een griepvaccin zal een coronavaccin naar alle waarschijnlijkheid geen permanente bescherming bieden, dus als het virus in pak ’m beet Nigeria dood en verderf blijft zaaien, kan het via het vliegverkeer ook in de rijkste landen telkens weer de kop op steken.