EU-commissaris van Economie: ‘Er komt een vakantieseizoen, maar anders dan alle andere’

‘We krijgen absoluut een vakantieperiode deze zomer!’ Europees Commissaris Paolo Gentiloni (Economische Zaken) steekt de lockdown-vermoeide burger en de toeristische sector een hart onder riem. ‘Er komt een vakantieseizoen, anders dan alle andere, maar het zal er zijn.’

Woensdag presenteert de Europese Commissie drie reeksen aanbevelingen hoe de lidstaten het toerisme voorzichtig – en liefst gecoördineerd – kunnen opstarten. De eerste betreft adviezen over wat hotels, restaurants, luchtvaartmaatschappijen en toeristische trekpleisters kunnen doen om met maskers, hygiëne en afstand een coronavrije vakantie mogelijk te maken. ‘Beperkingen omwille van de veiligheid zijn onvermijdelijk’, zegt Gentiloni in een interview met zeven Europese kranten, waaronder de Volkskrant.

De Commissie bepleit verder een gezamenlijke afbouw van de grenscontroles, niet alleen van belang voor het toerisme maar voor meerdere sectoren. Gentiloni waarschuwt lidstaten die louter op basis van nationaliteit (‘coronaverdachte Italianen’) burgers buitensluiten: dat wordt niet geduld. Tot slot moet de reiziger die zijn al geboekte vluchten en hotels in onzekere vouchers ziet opgaan, worden beschermd. ‘De crisis van de toeristische sector kan niet betaald worden door de consument.’

De burger snakt naar ontspanning, en de toerismebranche staat te trappelen, zegt Gentiloni. Deze druk is geen overbodige luxe want de Commissie heeft nauwelijks bevoegdheden om de gewenste maatregelen in te voeren. Lidstaten zijn soeverein in deze, zoals de chaotische invoering van grenscontroles liet zien. ‘We kunnen sowieso niet te bemoeizuchtig zijn, want de verschillen tussen de landen zijn groot. Het strand in Positano is anders dan een Noordzeestrand.’

U zegt: er komt een vakantieseizoen. Hoe groot is dat vergeleken met een normale zomer?

‘Toerisme is duidelijk een van de zwaarst door corona getroffen sectoren. Wij ramen de klap tot eind dit jaar op 40 procent omzetverlies. Neem het land dat ik het best ken, Italië. Het profijtelijkste deel van het toerisme zijn de steden- en cultuurtrips. Die vinden vooral plaats van maart tot mei. Daar is het verlies nu 100 procent. Een geleidelijk herstel deze zomer en dit najaar kan dat deels goedmaken.’

De Commissie werkt aan een Europees Herstelfonds voor de zwaarst getroffen sectoren en regio’s. Hoe groot moet dat fonds minimaal zijn?

‘We leggen de laatste hand aan het voorstel dus ik noem geen exact getal. Maar let wel, de orde van grootte waarover we spreken is niet miljard maar biljoen. Dat geld is meer dan noodzakelijk. Wij voorzien alleen al een tekort aan private investeringen van 800 miljard euro. De economische recessie treft het ene land veel harder dan het andere, ook het herstel verloopt niet gelijk. Dat ondermijnt de interne markt en vergroot de verschillen in de eurozone. Die versplintering vormt een existentiële bedreiging voor de Unie. Van een optimistische kant bekeken is het ook een historische kans: we kunnen het gebrek aan gezamenlijk economisch en begrotingsbeleid opvullen. Op dat kruispunt staan we nu: bedreiging of kans?

‘We hebben de laatste weken een paar ongekende maatregelen genomen: het loslaten van het Stabiliteitspact en het versoepelen van de staatssteunregels. Dat is nooit eerder gebeurd! Het heeft de financiële vuurkracht van de lidstaten ontketend. De EU-landen zijn met biljoenen euro’s aan nationale hulp- en steunmaatregelen over de brug gekomen, 25 tot 30 procent van het Europees bruto binnenlands product.

‘Het probleem is dat de landen met de grootste financiële reserves nu ook de meeste steun aan hun bedrijven kunnen geven. Dat leidt tot grotere ongelijkheid en verstoring van de concurrentie. De Eurogroep heeft onlangs het licht op groen gezet voor 540 miljard euro aan Europese kredietlijnen voor bedrijven en burgers. Die eerste stap was belangrijk maar niet genoeg om de versplintering die ik eerder schetste te voorkomen. Dat vergt een sterk en goed gevuld Herstelfonds. En niet over een paar jaar, maar over een paar maanden. Het Marshallplan startte in 1948, drie jaar na het einde van de oorlog. Zo lang kunnen we nu niet wachten.’

Meer dan de helft van de staatssteunverzoeken die uw Commissie afgelopen tijd goedkeurde, komt ten goede aan Duitse bedrijven. Zuidelijke landen eisen daarom dat het Europese Herstelfonds vooral giften uitkeert, geen leningen zoals Nederland en Duitsland willen. Welk deel van het fonds zou uit giften moeten bestaan?

‘Ik heb opnieuw geen percentages maar wel twee heldere uitgangspunten. Het eerste is dat toerisme en zwaar getroffen regio’s alleen geholpen zijn met giften. Het tweede is dat we de vicieuze cirkel moeten doorbreken dat landen met hoge schulden die hard getroffen zijn, nog meer moeten lenen waardoor de schuldenlast verder stijgt. Dat kan worden opgelost via giften maar het kan ook door leningen een lange looptijd te geven. De Spaanse regering heeft een voorstel voor eeuwigdurende leningen op tafel gelegd. Ik merk dat het idee van een mix van leningen en giften steeds meer steun krijgt, de crisis heeft het belang van solidariteit duidelijker gemaakt.’

De Italiaanse staatsschuld stijgt dit jaar naar bijna 160 procent, de Griekse naar 196 procent, ruim boven de 60-procentgrens uit het Stabiliteitspact. Frankrijk, Spanje, Portugal, Griekenland en België zitten dik boven de 100 procent. Wanneer wordt de begrotingsdiscipline weer hersteld?

‘Het is de eerste keer dat we de uitzonderingsclausule in het pact (tijdelijk loslaten van die discipline, red.) hebben geactiveerd. We hebben dus geen ervaring met de terugkeer naar normaal. Het Europees Verdrag zegt dat de clausule geactiveerd kan worden bij een zware economische recessie in de hele Unie. Daarin zitten we nu, dat staat buiten kijf. Maar tot hoe lang is niet te zeggen. We handhaven de clausule niet als nog maar een paar lidstaten ernstige problemen hebben, maar we heffen haar ook niet op omdat het een paar lidstaten weer beter gaat.’

Is het niet tijd het Stabiliteitspact helemaal te vervangen?

‘Het is niet mijn taak als Commissaris om aan het Europees Verdrag te morrelen. Gelukkig hadden we al voor de crisis een evaluatie van de begrotingsregels afgesproken. Die zou na de zomer zijn afgerond maar vergt nu meer tijd, de lessen uit de coronacrisis zullen zeker een rol spelen. Maar verwacht geen wijzigingen van het Verdrag.’