Esther Ouwehand, politica tegen wil en dank

^{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie}

Jarenlang was de rolverdeling helder: Marianne Thieme was partijleider en uithangbord van de Partij voor de Dieren. Die ging de wereld over om uit te leggen hoe je dat doet: een dierenpartij beginnen. Intussen was Esther Ouwehand (43) hoofd van de binnendienst. Veel zware debatten belandden op haar bordje, ze maakte overuren op het Binnenhof. Van 2006 tot 2017 vertegenwoordigden ze getweeën de PvdD.

Nu de fractie groter is, is die rolverdeling alleen maar nadrukkelijker. Ouwehand deed de afgelopen jaren debatten waar andere partijen hun fractieleider naartoe stuurden. Dat deed ze doorgaans voorbeeldig: beheerst en goed voorbereid. In het debat dat leidde tot het aftreden van Halbe Zijlstra bijvoorbeeld had ze een knappe bijdrage.

In inhoudelijke zin lijkt er geen licht tussen Ouwehand en Thieme. Ook Ouwehand is diep doordrongen van ‘de planeetbrede visie’ van haar partij. Zo’n debat over Zijlstra is voor haar bijzaak, net als alle debatten die niet rechtstreeks verbonden zijn met natuur of klimaat. De kern is in haar geval het landbouwbeleid, waarover ze een jarenlange strijd levert met wat ze ‘de conservatieve lobby van CDA en VVD’ noemt.

Met haar aantreden zal de gevoelstemperatuur bij de Partij voor de Dieren oplopen. Thieme was zich altijd zeer bewust van de kwetsbaarheid van zowel partij als zichzelf. Ze stelde zich als partijleider gereserveerd op, hield het Haagse gekonkelefoes op meer dan een armlengte afstand.

Bij Ouwehand is dat anders. Niet dat ze volop meedraait in het informele circuit van het Binnenhof. Wel is ze meer benaderbaar, en onderhoudt veel contact met andere Kamerleden. Dat kan Peter Kwint van de SP zijn; met hem deelt ze een liefde voor blackmetal, hardcore, noiserock en andere lawaaierige genres. Dat kan ook Dion Graus van de PVV zijn, met wie ze als het om dierenbelangen gaat vaak op één lijn zit.

‘Voor hem heb ik een handige vuistregel’, vertelde ze eens. ‘Stem als het om landbouw gaat nooit met CDA en VVD mee, dan zit je altijd goed.’ Waarmee haar eigen positie meteen helder is: het CDA verdedigt een failliet model.

Meer dan Thieme vertegenwoordigt Ouwehand de militante kant van de PvdD. Ze is niet bang voor buitenparlementaire actie, gaat graag met eigen ogen kijken hoe het er aan toegaat in de bio-industrie, bij slachthuizen en in legbatterijen. Dit voorjaar weigerde ze de stalbezetting door actiegroep Meat the Victims te veroordelen. Ze steunt Animal Rights die zonder toestemming filmt in veehouderijen en die beelden online zet.

Ouwehand komt uit het streng gelovige Katwijk maar is zelf, anders dan Thieme, niet religieus, en al helemaal geen Zevende-dags Adventist : ‘Dat heb ik niet nodig om te weten wat klopt en wat niet.’ Na haar studie communicatie aan de Universiteit van Amsterdam deed ze marketing bij Sanoma Uitgevers, onder andere voor meidenblad Tina. Als puber al werd ze vegetariër.

In 2004 stapte ze over naar het kantoor van de dan twee jaar jonge Partij voor de Dieren. Er was aanvankelijk niets dat op een toekomst in de politiek wees. Nog steeds typeert ze zichzelf als politica tegen wil en dank. ‘Er moet een partij zijn die de langetermijnvisie ontvouwt, die de veranderingen die nodig zijn onder ogen durft te zien en voor krimp durft te pleiten. Daarom doe ik dit.’

Wat Ouwehand wil, is niets minder dan de hele wereld veranderen. Dat trekt een grote wissel op haar. Het Kamerwerk vraagt veel. Toen daar in 2015 privéproblemen bijkwamen, liep ze tegen een burn-out aan die elf maanden zou duren.

Eén keer kwam Ouwehand in opstand tegen de partijlijn. Dat was in 2010, toen het hoofdbestuur – Thieme incluis – vond dat ze niet moest terugkeren in de Kamer. Ouwehand stelde de kwestie aan de orde op het partijcongres en werd door een ruime meerderheid op plek twee van de kandidatenlijst gezet. ‘Het leek me voor de partij beter dat ik zou doorgaan’, zei ze er later koeltjes over. Waarom het partijbestuur van haar af wilde, is altijd schimmig gebleven.

Toen al bleek dat Ouwehand onverzettelijk is. Ook met haar als fractieleider zal de Partij voor de Dieren geen compromissen sluiten.