Erdogan kan voorlopig beter thuisblijven

Het proces, dat uiteindelijk moet leiden tot het wapperen van de Turksevlag op het Berlaymontgebouw in Brussel, heeft af en toe meer weg van deProcessie van Echternach dan van een zorgvuldige geregisseerde gang naarhet beloofde land.

Vijf stappen vooruit, drie stappen achteruit. En soms zelfs vijf passenachteruit, gevolgd door een valpartij die niet alleen schrammen oplevert,maar serieuze bloedingen.

In vrijwel alle grote-mensenlanden leidt het vooruitzicht op hetfelbegeerde EU-lidmaatschap tot grote inspanningen om te voldoen aan de eisen die Brussel stelt aan kandidaat-landen. Goed, enkele kandidatengooien er af en toe met de pet naar - Roemenië en Bulgarije doen somsalsof ze nooit hebben gehoord van corruptie - maar de Turken spannen dekroon.

Soms lijkt het of ze denken dat er in Brussel uitsluitend grappenmakershuizen die je vooral niet te serieus moet nemen. Of het nu gaat om het nogsteeds niet uitvoeren van wetten die het de Koerdische onderdanen mogelijkmoeten maken onderwijs en radio- en tv-uitzendingen in de eigen taal teverzorgen, of om het voortduren van de pesterijen jegens de alevieten: inbeide gevallen wordt de Brusselse zorg daarover schouderophalend genegeerd.

De jongste mallotigheid is afkomstig van de Istanbulese aanklager AliCakir. Hij gaat vijf vooraanstaande journalisten vervolgen wegensbelediging van de rechterlijke macht. De vijf, Ismet Berkan, Hasan Cemal,Murat Belge, Haluk Sahin en Erol Katircioglu, hebben het gewaagd zichkritisch uit te laten over een rechterlijk verbod op een conferentie overde Armeense volkenmoord in 1915.

De Armeense kwestie heeft heftige tweespalt in de AKP-regeringveroorzaakt. Minister van Justitie Cemil Cicek noemde de conferentie eendolkstoot in de rug van het Turkse volk, maar premier Tayyip Erdogan vonddat zij gewoon moest doorgaan.

Aanklager Ali Cakir zet tegen de vijf hetzelfde artikel 312 van deStrafwet in als hij eerder heeft gedaan tegen de schrijver Orhan Pamuk ende Turks-Armeense journalist Hrant Dink, hoofdredacteur van het weekbladAgos. Dink is onlangs veroordeeld tot zes maanden voorwaardelijk, maar hemwacht nog een proces in februari. Het proces tegen Pamuk begint halfdecember.

Cakir heeft het allemaal niet in zijn eentje verzonnen. De kwade geniusachter alle aanklachten is Kemal Kerincsiz, de voorzitter van het TurkseVerbond van Advocaten. Deze voert een kruistocht tegen iedereen dievraagtekens durft te zetten bij de grote taboes die vandaag de dag nogbestaan in Turkije: de Armeense kwestie, de Koerden, de positie van destrijdkrachten als zelfbenoemde hoeders van de erfenis van Atatürk.

Kerincsiz is omschreven als de waakhond voor de Turkse eer. Het was hijdie ageerde tegen de Armeense conferentie. Aanvankelijk met succes: degeplande bijeenkomst werd afgeblazen onder druk van justitie,nationalistische kranten en politici als minister Cicek. Uiteindelijk gingde bijeenkomst toch door, zij het op een andere plaats, waarmee hetgerechterlijk verbod werd omzeild.

Aanklager Cakir krijgt helaas navolging. Justitie in de zuidoostelijkestad Diyarbakir wil voorzitter Selahattin Demirtas van demensenrechtenorganisatie IHD vervolgen omdat hij een interview heeftgegeven aan Roj-TV, evenals twee parlementariërs. Roj-TV wordt beschouwdals spreekbuis van de Koerdische afscheidingsbeweging PKK. Dus wie daarmeepraat moet het cachot in, of is op zijn minst bijzonder verdacht, vindtjustitie.

Dit alles is een illustratie van de angsten die binnen het politieke enmilitaire establishment leven. Te veel openheid kan slechts leiden totaantasting van de Turkse eenheidsstaat, is de vrees. Bied de Armeniërsvanochtend je excuses aan en vanmiddag staan ze op de stoep metterritoriale claims. Geef de Koerden alle vrijheid om zich in hun eigentaal te uiten en morgen willen ze een eigen staat. Maak een grap over hetleger en dat zo gerespecteerde instituut is plots alle gezag kwijt.

De enige die wat kan doen om deze angsten te neutraliseren, is premierErdogan. Hoewel gewantrouwd door datzelfde establishment, heeft hij van debevolking een overweldigend mandaat gekregen en daar kan niemand - ook destrijdkrachten niet (meer) - omheen.

Maar Erdogan doet te weinig, Natuurlijk, hij heeft zich tot tweemaal toeopenlijk uitgelaten over gevoelige zaken als de Turkse identiteit en hetrecht van de Koerden hun eigen cultuur binnen het Turkse staatsverband tebeleven. Maar daar is het bij gebleven.

Het zal wel buitengewoon nuttig zijn voor een Turkse regeringsleider omNieuw-Zeeland en Australië te bezoeken, waar Erdogan nu vertoeft. Maarintussen laat hij de kans liggen om binnenlands een aantal majeureobstakels voor Turkijes toetreding tot de Europese Unie met verve endaadkracht op te ruimen.

Eric Outshoorn