‘Er is nog hoop voor Midden-Oosten’

‘Obama gebruikt mooie woorden’, zegt de rapporteur voor de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties, ‘maar ik zie weinig signalen dat Washington bereid is daadwerkelijk druk uit te oefenen op Israël.’

Donderdag is het precies vijf jaar geleden dat het Internationale Hof van Justitie in Den Haag oordeelde dat de afscheidingsmuur tussen Israël en de Jordaanoever illegaal was en afgebroken zou moeten worden. Naar aanleiding daarvan organiseert de organisatie United Civilians for Peace een symposium waar Falk (79) als spreker is uitgenodigd.

Muur
‘Die muur staat nog steeds’, zegt hij. ‘En ik zie geen enkele indicatie dat de huidige Israëlische regering bereid is haar beleid te veranderen. Of dat de VS bereid is deze uitspraak van het Hof, of de verdere bouw van nederzettingen af te dwingen met bijvoorbeeld sancties. De mensen die Obama in zijn kabinet heeft aangesteld zijn pro-Israëlisch, het Congres is partijdig, en de media zijn dat ook.’

Falk wordt zelf ook van partijdigheid beschuldigd. Toen de Joods-Amerikaanse emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Princeton in 2008 door de VN werd aangesteld als rapporteur voor de mensenrechtensituatie in de Palestijnse gebieden, sputterde Israël fel tegen. Een jaar eerder had Falk de blokkade van Gaza ‘een Holocaust in de maak’ genoemd, en van iemand die zich zo uitlaat, kon geen objectief verslag worden verwacht.

‘Israël veroordeelt de boodschapper’, zegt hij hier zelf over. ‘De enige persoon die zij als rapporteur zouden accepteren, is iemand die in het voordeel van Israël bevooroordeeld is. Iedereen die enige vorm van kritiek uit, is wat hen betreft verdacht. En ik ben bereid getest te worden, om mijn rapporten over de regio af te zetten tegen de internationale rechten van burgers.’

Verdeeld
Die situatie is niet bemoedigend. De Palestijnen zijn onderling verdeeld en in Israël lijkt er weinig hoop te zijn voor een oplossing. Twintig jaar geleden bracht de Israëlische beweging Vrede Nu nog honderdduizenden op de been en diende de organisatie als aanjager voor de toenadering tot de PLO. Maar het burgeractivisme is na de tweede intifada vrijwel volledig teloorgegaan. ‘De mensen zijn cynisch geworden’, zegt Falk, ‘en geloven niet dat er ooit nog een overeenkomst wordt bereikt. De extreem-rechtse politici spelen hier dankbaar op in, en benadrukken de angst voor geweld en aanslagen – de angst ook, dat als Israël zwakte toont, dit een gevaarlijk signaal is naar de rest van de Arabische wereld.’

Toch wil Falk de situatie niet omschrijven als ‘uitzichtloos’. ‘Terwijl de betrokkenheid in Israël kleiner is geworden, zie je dat de Amerikaanse burger steeds genuanceerder naar het conflict kijkt’, zegt hij. ‘Ik denk dat een meerderheid nu bereid is beleid te steunen waarbij rechtvaardigheid voor beide partijen wordt afgedwongen – zelfs als daar grote druk voor moet worden uitgeoefend op Israël.

David en Goliath
‘Waar die verandering vandaan komt? De oorlog in Libanon in 2006 en de bombardementen op Gaza hebben het beeld van Israël als slachtoffer ondermijnd; het idee van de kleine David die het tegen de grote Goliath moet opnemen.

‘Langzaam maar zeker krijgen Amerikanen het idee dat Israël zijn militaire macht tegen een hulpeloze burgerbevolking inzet, en dat botst met het beeld dat Israël het morele gelijk aan zijn kant heeft. Ook binnen de Joods-Amerikaanse gemeenschap zie je die verschuiving. Ik merk het als ik ergens als spreker ben uitgenodigd. Het publiek dat komt luisteren wordt groter, en de vijandigheid – het gevoel dat ik een verrader ben – is kleiner.’

Falk noemt het ‘de tweede oorlog om Gaza’ – de oorlog om de legitimiteit van het militaire conflict.

‘En het lijkt erop dat de Palestijnen die tweede oorlog gaan winnen. En de winnaar van díe strijd komt – helaas na enorm menselijk lijden – meestal als uiteindelijke overwinnaar uit de bus. Vietnam is daar een voorbeeld van, en Zuid-Afrika ook.’

Bovendien: ‘De geschiedenis heeft vaker rare verrassingen in petto gehad. Tien jaar voordat Nelson Mandela werd vrijgelaten, was er ook geen uitzicht op een oplossing in Zuid Afrika. Niemand kon anticiperen op de veranderingen die plotseling zouden gaan plaatsvinden.

‘Zo blijft ook de afloop in het Midden-Oosten voor iedereen verborgen tot de onverwachte verandering plaatsvindt – wat overigens ook een verslechtering zou kunnen zijn. Maar de situatie is in elk geval niet onvoorwaardelijk hopeloos.’