nieuwsvogels
‘Er is een grote volksverhuizing gaande in de Nederlandse natuur’
De natuur is van de leg door klimaatverandering. Door de zachte winter beginnen de vogels, vlinders en planten veel eerder aan het voorjaar dan normaal.
Een grasmus in januari, dat is dus echt bijzonder. Boswachter Thomas van der Es fotografeerde de trekvogel vorige week in Nationaal Park de Biesbosch, en kon het eerst niet geloven. De insecteneter hoort nog tot april in de Sahel te zitten, maar kennelijk biedt de zachte winter insecten genoeg. ‘Hij zal soms een rotdag hebben, maar in winters als deze kan hij dus overleven’, aldus Van der Es.
Zo zijn er meer tekenen dat de natuur van de leg is door het veranderende klimaat: de boswachter ziet het klein hoefblad al in bloei staan, net als gras, dat normaal gelig van kleur is in deze tijd van het jaar. Arctische wintervogels laten het afweten: gebruikelijke invasies van nonnetjes, kleine zwanen of brilduikers blijven uit. ‘Soorten waar ik altijd naar uitkijk.’ De roodborsttapuit daarentegen is een opvallende wintervogel geworden, aldus Van der Es. Evenals de Cetti’s zanger, een kleine bruine vogel die normaliter overwintert in mediterraan gebied, maar de laatste jaren oprukt naar het noorden. Vorig jaar telde Van der Es maar liefst 1.400 luid zingende mannetjes in zijn gebied. Dat was tien jaar eerder nog ondenkbaar.
De Vlinderstichting meldt ongebruikelijke atalanta’s. De trekvlinder blijft steeds vaker in Nederland en overleeft winters als deze met gemak. Ook nachtvlinders als de zwartvlekwinteruil en de wachtervlinder laten zich in deze ongebruikelijke periode vaker zien.
Door de warme winters plant de Keukenhof 30 procent meer bloembollen van steeds gevarieerdere soorten, om de kans te vergroten dat bezoekers bloeiende bloemen zien. Het park sluit dit jaar een week eerder dan vorig jaar, maar snel schakelen is lastig voor een bedrijf met 1.300 medewerkers en met toeristische reserveringen uit de hele wereld.
Hooikoortspatiënten
Het kan nog vriezen, maar voorlopig blijft het dooien. De natuur past zich aan, en verandert de laatste jaren ingrijpend. ‘Er is een grote volksverhuizing gaande in de Nederlandse natuur’, zegt bioloog Arnold van Vliet van de Wageningen Universiteit. Zijn universiteit meldde in december al de bloei van hazelaars en elzen, en moest hooikoortspatiënten daarom extreem vroeg waarschuwen voor pollen in de lucht. In tuinen bloeit hier en daar de mahoniestruik al, weet Van Vliet. Terwijl levenslustige merels ons in alle vroegte wekken, staan in het plantsoen de narcissen al in bloei. Ook mollen zijn al vroeg actief.
Als het klimaat zich op deze manier blijft ontwikkelen, zijn de gevolgen voor de natuur ingrijpend. Een van de nog onopgehelderde vragen is wat dit zal betekenen voor de vogeltrek. De snelste aanpassers zullen overleven. Maar hoe moet het met bijvoorbeeld de hermelijn? De marterachtige neemt af in aantal, de vraag is of klimaatverandering (en het uitblijven van sneeuw waarin zijn witte wintervacht bescherming biedt) daarmee te maken heeft.
Van Vliets collega Wieger Wamelink berekende twee jaar geleden al dat het bij een temperatuurstijging van 3 graden voor 500 plantensoorten (40 procent van het totaal) te warm wordt in Nederland. Tegelijk zouden 1.000 soorten zich hier kunnen vestigen.
De zachte winters bieden kansen voor soorten, maar de vraag is hoe extreem de klimaatverandering zal zijn, en of en hoe soorten zich zullen aanpassen. De grootste ramp die vroegbloeiers kan overkomen, is een late vorst. Dan zullen alsnog slachtoffers vallen.
