'Er is een complot tegen de Europese mens gaande'

Rechts Nederland heeft een nieuw favoriet woord: cultuurmarxisme. Thierry Baudet, leider van het Forum voor Democratie, noemde de Europese Unie 'een cultuurmarxistisch project dat tot doel heeft de vernietiging van de Europese beschaving'. Zijn geestverwant Paul Cliteur schreef een column op de website TPO: 'Cultureel marxisten hebben geen rust voordat u bent onderworpen.' Op Twitter werd door menigeen instemmend gereageerd: cultuurmarxisme, ja, dat is precies het probleem waarmee we kampen.

Forum voor Democratie importeerde het begrip cultuurmarxisme uit de Verenigde Staten, waar het sinds de jaren negentig de ronde doet in rechtse en extreem-rechtse kringen. Traditionele christelijke, Amerikaanse waarden zouden worden ondermijnd door linkse intellectuelen, feministen, homo's en etnische minderheden. Zo waarde het cultuurmarxistische spook door de Tea Party. Andrew Breitbart, oprichter van de extreem-rechtse nieuwssite, beschouwde de kennismaking met het concept als een geestelijk 'ontwaken', 'mijn ene aha-moment waarop ik zei: nu snap ik het, ik zie wat er precies gebeurd is in dit land'.

Cultuurmarxisme is een etiket dat pas achteraf door rechts op een aantal linkse denkers is geplakt. In zijn huidige vorm werd het concept voor het eerst gesignaleerd in 1992, toen de belangrijkste 'cultuurmarxistische' filosofen allang dood waren. De eerste die werd ingelijfd was de Italiaanse communist Antonio Gramsci. Rond 1920 constateerde hij dat de arbeiders maar geen aanstalten maakten om een revolutie te ontketenen, anders dan Karl Marx op basis van economische 'wetmatigheden' had voorspeld. Dat kwam doordat zij geloofden in de burgerlijke waarden van kerk en gezin, was zijn conclusie. Niet de economie was dominant, maar de cultuur. Om de revolutie te bewerkstelligen moest het communisme de culturele hegemonie veroveren. Overal moest het zijn pionnen neerzetten, vooral in het onderwijs en de media.

De echte schurken in het cultuurmarxistische verhaal zijn echter de denkers van de Frankfurter Schule, Duitse filosofen die na 1933 naar de Verenigde Staten vluchtten. Ook zij zochten een culturele verklaring voor het uitblijven van de revolutie. Volgens Theodor Adorno werd de arbeider verdoofd door de media, de reclame en de amusementsindustrie - kortom, de consumptiemaatschappij - waardoor hij zich neerlegde bij een zielloos bestaan, slachtoffer van een 'vals bewustzijn' waardoor hij de aanschaf van een auto of televisie als een vorm van vrijheid zag.

Marx en Freud

De Frankfurter Schule paarde Marx aan Freud. In Eros and Civilization uit 1955 betoogde Herbert Marcuse dat het revolutionair potentieel van de mens zou kunnen worden losgemaakt door seksuele bevrijding. Wie eenmaal het ware genot had geproefd, zou zich niet meer verzoenen met een slaafs en geestdodend bestaan. Daardoor zou ook het 'monogame en patriarchale gezin' op losse schroeven komen te staan, schetste Marcuse in een blijmoedig visioen van libidineuze vrijheid.

'De Frankfurter Schule wilde de traditionele cultuur van de Verenigde Staten vernietigen. Om dat te bereiken bekritiseerde ze elke traditionele institutie, te beginnen met het gezin', schreef de conservatieve denker William S. Lind bijna vijftig jaar later. Volgens Lind hadden de Duitse filosofen ook grote invloed in Hollywood, van waaruit ze het Amerikaanse publiek bewerkten met geniepige freudiaanse manipulaties. 'Als cultuurmarxisten homoseksualiteit willen 'normaliseren', houden ze geen filosofisch betoog. Ze brengen gewoon tv-show na tv-show waarin de enige normaal overkomende blanke man een homo is', schreef hij. Zo nam het cultuurmarxisme bij Lind de vorm aan van een complot tegen Amerika, gedragen door buitenlandse denkers die, zoals hij ooit fijntjes opmerkte, 'tot de laatste man Joods zijn'.

De ideeën van de Frankfurter Schule werden populair aan de Amerikaanse universiteiten, net als die van de Franse structuralisten en postmodernisten iets later. Ze vonden weerklank bij vrouwen, homo's, etnische minderheden en iedereen zich wilde bevrijden van een cultuur die werd gedomineerd door blanke, westerse, heteroseksuele mannen.

Maar 'de zogenaamde bevrijding is omgeslagen in een vernietiging - een vernietiging van waarden, deugden en erfgoed', stelde de rechtse schrijver Sid Lukkassen in Avondland en identiteit, een Nederlandse aanval op het cultuurmarxisme. Thierry Baudet schreef er een voorwoord bij, waarin hij overigens aangaf dat het boek nogal wat vragen bij hem opriep.

Blanke hetero

Ook bij Lukkassen effent de cultuurmarxistische aanval op de westerse cultuur de weg voor de multiculturele samenleving. Het grote slachtoffer in zijn verhaal is echter de blanke, westerse heteroman. Door de zegetocht van het cultuurmarxisme worden niet langer vrouwen, homo's en minderheden onderdrukt en in hun identiteit bedreigd, maar de blanke man.

'De postmoderne man is afgericht, gedomesticeerd', schrijft Lukkassen. 'Als ik denk aan de Europese masculiniteit dan denk ik aan de stijlvol geklede aristocraat die vastberaden in de onstuimige golven staart. De Europese masculiniteit is door het multiculti-denken echter weggezet als boeman van de geschiedenis.'

Dat maakt ons kwetsbaar in de confrontatie met culturen die nog wel ruimte bieden aan het uitleven van mannelijkheid, denkt hij. Het laatste hoofdstuk van zijn boek heet 'Doodsdrift', een korte schets over een Europa dat niet meer de energie heeft zich voort te planten, mede doordat mannen en vrouwen uit elkaar zijn gedreven met dubieuze gendertheorieën.

Tegenstanders beschouwen het concept cultuurmarxisme als een rammelende complottheorie met troebele antecedenten. Natuurlijk zijn sommige ideeën invloedrijk geweest, maar het cultuurmarxisme kent een buitensporige macht toe aan een halfvergeten Italiaanse communist en een groep weinig toegankelijke Duitse theoretici. Vrouwen, homo's en minderheden kwamen in opstand omdat zij zich onderdrukt voelden, zoals redacteur Jeet Heer in New Republic stelde, niet omdat Herbert Marcuse zinnen schreef als 'het lichaam zal in zijn geheel een object van cathexis worden'.

Als de denkers van de Frankfurter Schule hun studenten daadwerkelijk hebben willen hersenspoelen, hebben ze dat in elk geval slecht gedaan, stelde de Australische schrijver Jason Wilson in The Guardian. 'Iedereen die een koele blik werpt op de laatste drie decennia zal het bizar vinden dat iemand deze periode als een triomf van almachtig links kan zien.' Waar is Gramsci's droom van een communistische revolutie gebleven? Hoe kunnen de denkers van de Frankfurter Schule worden uitgeroepen tot de ideologen van de hedendaagse samenleving, terwijl kritiek op de consumptiemaatschappij de kern van hun denken vormde?

Volgens Wilson miskennen de rechtse strijders tegen cultuurmarxisme dat traditionele waarden juist worden ondermijnd door het liberale kapitalisme, dat voortdurend mobiliteit en vernieuwing oplegt, en burgers aanspoort tot hedonisme en consumentisme.

Helden en schurken

Het concept cultuurmarxisme heeft echter een groot voordeel: het verdeelt de wereld handzaam in helden en schurken. 'In 1968 gingen studenten in heel Europa de straat op om verandering te eisen. Ze werden begeesterd door een cultuurmarxistische agenda waarin alle bestaande autoriteiten het moesten ontgelden', schrijft Forum voor Democratie in een oproep voor zijn Summer Academy. 'Ze waren met weinigen - maar omdat ze gedreven en goed georganiseerd waren, wisten ze binnen enkele jaren invloedrijke posities te bemachtigen in alle maatschappelijke sectoren: politiek, bedrijfsleven, onderwijs, cultuur en journalistiek. Die posities hebben ze sindsdien nooit meer prijs gegeven. Het beleid van de afgelopen decennia - de massale immigratie, de euromunt, de kaalslag in het onderwijs, het multiculturalisme, de schaamte voor onze eigen geschiedenis en de culturele zelfhaat: het valt direct op dit beslissende moment terug te voeren.'

Zo worden alle veronderstelde gebreken van de hedendaagse samenleving teruggevoerd naar die vermaledijde elite van '1968'. De Summer Academy leidt een nieuwe generatie op, die klaarstaat om al deze fouten te herstellen, zo kondigt Forum voor Democratie aan.

undefined