Enorme belangstelling, veel dubieuze cursussen: wat heeft één jaar Stap-budget tot nu toe opgeleverd?

De ict in huize Rijken was die laatste vrijdag van februari op oorlogssterkte gebracht. Kaylee (26) en haar moeder, die voor de gelegenheid vrij had genomen, waren er extra vroeg voor gaan zitten. Ruim een uur voordat het digitale loket zou openen, waren in de Stolwijkse woonkamer hun twee laptops afgestemd op de website van uitkeringsinstantie UWV, waarop het Stap-budget kan worden aangevraagd. Voor alle zekerheid had Kaylee ook nog een hotspotje aangemaakt.

Aanvankelijk waren ze vol goede moed, maar na een uur moesten ze vaststellen dat ze nog steeds niet waren toegelaten tot de virtuele wachtrij. Er volgde een foutmelding, en nog één. Op Twitter vroeg het UWV ondertussen wat geduld wegens ‘een technische storing’.

Wat bleek: behalve Kaylee en haar moeder stonden nog 300 duizend andere gebruikers in de wachtrij – meer dan de uitkeringsinstantie aankon. ‘Ik heb de browser twee uur niet aangeraakt omdat ik bang was dat ik eruit zou worden gegooid’, aldus Kaylee. ‘Uiteindelijk meldde het UWV om 12 uur dat de aanvraag zou worden verplaatst.’

Vrijdagochtend kunnen Kaylee en haar moeder een nieuwe poging wagen. Dan opent het aanmeldloket voor de zesde ronde van het Stap-budget: een subsidie van 1.000 euro waarmee iedereen van 18 jaar en ouder jaarlijks budget kan aanvragen om zich te laten om- of bijscholen.

Dubieuze cursussen

De enorme belangstelling voor het budget (het is niet de eerste keer dat de website plat komt te liggen) is meteen ook de grootste kracht van de subsidieregeling. Vorig jaar visten zoveel mensen achter het net, dat het budget dit jaar is opgehoogd van 160 naar 200 miljoen euro. Daarmee kunnen zo’n 150 duizend opleidingen worden gevolgd bij 1.100 opleiders.

Afgaande op de berichtgeving over het Stap-budget, leek dat ook wel het enige succes. Het ging afgelopen maanden vooral over de dubieuze cursussen die het scholingsregister waren binnengedrongen. Cursussen als edelsteentherapie, kindertekeningen analyseren, aromatherapie en cryptocurrency, die volgens minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ‘een sterk hobbymatig karakter’ hadden. Terwijl het budget nu juist tot doel heeft om de positie op de arbeidsmarkt te versterken.

En dan waren er ook nog de cursisten die door opleiders werden gelokt met iPhones, Bitcoins en snoepreisjes. Evenals cursussen die tot voor kort voor een grijpstuiver te volgen waren, maar nu ineens precies om en nabij de 1.000 euro kostten – oftewel geheel ‘gratis’ werden aangeboden. Opleiders profiteerden zo maximaal van de subsidieregeling.

Veel minder vaak ging het over de doelgroep die werd bereikt. Maximaal de helft van de aanvragers is mbo 4-opgeleid, 1 op de 5 is 50 jaar of ouder en bijna de helft heeft een kwetsbare arbeidsmarktpositie (een tijdelijk contract, werkzoekend of zzp’er). Juist voor deze mensen was de fiscale aftrek van studiekosten, de voorganger van Stap, vaak niet weggelegd: zij waren niet in de positie om de kosten voor te schieten.

Reden voor minister Van Gennip om de subsidie vorig jaar in de Volkskrant ‘een raak schot’ te noemen. Al noopten de misstanden haar wel om ‘orde op zaken te stellen’. Inmiddels zijn zo’n 5.000 opleiders uit het register gehaald en is per opleider een maximaal budget van 300 duizend euro per jaar beschikbaar. Van Gennip laat in een reactie weten er met de genomen maatregelen vertrouwen in te hebben dat de Stap-regeling beter zal functioneren. ‘Ook blijft Stap een lerende regeling.’

Reclamebureau

Kaylee Rijken, die de fotovakschool (mbo) heeft afgerond, hoopt met de opleiding grafisch vormgeven haar kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. ‘Op de korte termijn wil ik parttime voor een reclamebureau werken, op de lange termijn zou ik grafisch vormgeven als bijverdienste willen doen.’ Rijken werkt op dit moment als zzp-fotograaf, met een specialisatie in fantasy (‘sprookjesachtige foto’s’). ‘Zonder het Stap-budget had ik deze opleiding niet kunnen doen, omdat de kosten flink oplopen’, zegt ze. ‘Ik zie het echt als een kans.’

Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen van Tilburg University noemt het positief dat mensen zich met het Stap-budget verder kunnen ontwikkelen. Toch is hij kritisch over de regeling. ‘Er is natuurlijk niets mis met nagelstylisten en holistische coaches’, vindt hij. ‘Maar we waarderen nu alle cursussen hetzelfde, terwijl een opleiding tot boa wel van grotere waarde is voor de maatschappij. Daar moeten we dus ook meer geld voor over hebben.’

De hoogleraar pleit er daarom voor een onderscheid te maken in het budget dat per opleiding wordt toegekend. Op die manier zouden om- en bijscholers kunnen worden verleid om te kiezen voor een cursus die meer aansluit bij een kraptesector. ‘Je kunt wel blijven zeggen: doe vooral wat je leuk vindt, maar de krapte op de arbeidsmarkt dwingt ons keuzes te maken in wat we belangrijk vinden. Ik mis hier echt die visie.’

Onlangs liet minister Van Gennip in reactie op een motie van Volt-leider Dassen aan de Tweede Kamer weten te onderzoeken of cursussen voor tekortsectoren met voorrang in aanmerking kunnen komen.

Kaylee en haar moeder zullen vrijdag weer ruim voor 10 uur klaar zitten voor een nieuwe poging. Ze kunnen alleen maar hopen dat het budget niet voor hun neus wordt weggekaapt voor cursussen als bier proeven (‘weet jij het verschil tussen bier en pils?) en ‘je innerlijke balans herstellen met zelfgemaakte aroma’s’, die ook dit keer weer te boeken te zijn. ‘Als we er doorheen komen, gaan we dat zeker vieren met koffie en appeltaart.’