Engeland zoekt nog fanatieker naar data dan VS

'U bevindt zich in een benijdenswaardige positie. Heb plezier en haal er zo veel mogelijk uit.' Met deze woorden pleegde de Britse inlichtingendienst GCHQ nieuwe medewerkers te begroeten. Dat was niet aan dovemansoren gericht. In dataverzameling blijken de Britten nog fanatieker dan de Amerikanen. Uit documenten van klokkenluider Edward Snowden blijkt dat GCHQ in 2012 per dag 600 miljoen telefoontjes afluisterde en toegang had tot ruim 200 glasvezelkabels. Een van hun programma's was Mastering the Internet.

De Britten hebben een naam in het onderscheppen van boodschappen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontcijferden de knapste koppen van het land, onder wie de 'vader van de computer' Alan Turing, op grote schaal het communicatieverkeer van de Duitsers. Waar de Britten met trots en weemoed terugdenken aan de mathematische heldendaden in de hutten van Bletchley Park, kijken ze met wantrouwen naar The Doughnut, de bijnaam van het hoofdkwartier van Government Communications Head-quarters (GCHQ) bij Cheltenham.

Als backoffice van de spionagewereld spreekt het ultramysterieuze GCHQ minder tot de verbeelding dan de geheime diensten MI5 en MI6. De luistervinken kwamen pas in 1982 voor het eerst in het nieuws toen een van hen bleek te spioneren voor de Russen. Voor de staatsveiligheid werd GCHQ altijd belangrijker geacht dan de geheime diensten. Op deze overheidsdienst is misschien daarom nooit bezuinigd. Hij vormt, zo schreef Richard Aldrich in zijn boek over GCHQ, de sterkste Britse kaart bij het goed houden van de band met de VS.

De Amerikanen waren indertijd vooral geïnteresseerd in de laatste restjes tropisch Engeland. Her en der hadden de Britten nog koloniale uitkijkposten, van Cyprus tot Hongkong. Begin jaren zeventig verwijderden de Britten zelfs de eilandbewoners van Diego Garcia, zodat de Amerikaanse luistervinken en militairen er ongehinderd konden werken.

Maar hoe effectief GCHQ is, blijft gissen. Zo was het merkwaardig dat niemand de Falkland-invasie door de Argentijnen zag aankomen. Wel wist men het brein achter de 'misdaad van de eeuw', een roof ter waarde van 26 miljoen pond, in Spanje te traceren.

Dat laatste tekent het uitgebreide werkterrein. 'Vroeger, tijdens de Koude Oorlog, hoefden we maar een kant op te kijken. Nu luisteren we echt naar iedereen!' zo parafraseert Aldrich een GCHQ-topman. De oud-MI6-baas Richard Dearlove zei een jaar geleden nog dat de Britten niet moeten terugdeinzen om, in het belang van de economie, eurolanden te bespioneren. De technologische mogelijkheden zijn enorm.

Het is allemaal mogelijk door een afluisterwet die het Lagerhuis in 2000 aannam. Inmiddels worden zo veel gegevens verzameld dat de kans groeit dat iets cruciaals over het hoofd wordt gezien. Britse politici beginnen zich zorgen te maken over de privacy. Om zich te verdedigen wijst de dienst op zijn triomfen. Tegenover The Guardian meldde een anonieme bron dat er geregeld terreurcellen worden opgerold. Ook wisten de verspieders een handleiding voor het maken van een bom, gevonden op een Al-Qaida-site, te veranderen in een recept voor een cupcake.

undefined