Elke politicus die meent zijn wil aan de werkelijkheid te moeten opleggen is levensgevaarlijk

De wespen hadden Berlijn overgenomen. Op een terras waar ze iets serveerden wat Magic Mushrooms werd genoemd zat ik tegenover een Israëlische schrijver die vanwege zijn 16-jarige zoon voor een jaar naar Berlijn was verhuisd. Hij vertelde dat de verwachtingen van zijn zoon in Berlijn niet waren uitgekomen, mijn gedachten dwaalden af naar Merkel. Overal verschenen afscheidsartikelen over haar. Bernd Ulrich had haar in Die Zeit ‘een goed mens’ genoemd en zich afgevraagd of macht en goedheid samen kunnen gaan. Het antwoord luidde dat Merkel dat gelukt was, maar men moet niet overdrijven.

Coetzee meende dat politiek het slechtste in mensen naar boven haalt. Soms valt het slechtste mee, al ontkwam ook Ulrich er niet aan te constateren dat wie Merkel in de weg had gestaan terzijde was geschoven. Eigenlijk hadden de mannen rondom Merkel zichzélf terzijde geschoven.

In de tussentijd waren vijf wespen in mijn Apfelschorle verdronken.

Jeremy Cliffe hield het in The New Statesman op Merkels fatsoen en omschreef haar als iemand die tactische bewegingen prefereerde boven grote strategieën. Dat vind ik sympathiek, elke politicus die meent zijn wil aan de werkelijkheid te moeten opleggen is levensgevaarlijk.

Ik nam afscheid van de schrijver. In Berlijn ken ik overigens vrijwel alleen schrijvers en een enkele kunstenaar. In Nederland heb ik geprobeerd het contact met schrijvers tot een minimum te beperken, maar principes blijken doorgaans net zo poreus als grenzen.

In een Uber reed ik langs de Konrad-Adenauer-Stiftung, het wetenschappelijke bureau van de CDU. Op een groot spandoek op het gebouw werd de Joden een gelukkig Joods Nieuwjaar gewenst. In 75 jaar van volksvijand nummer één tot favoriete vriend.

In Charlottenburg, mijn lievelingsbuurt in Berlijn, ontmoette ik weer een schrijver, echt Duits en toch niet helemaal Arisch. We spraken over verdwenen geliefden, kinderen, zeilen en masochisme. Merkel bleef onbesproken.