NieuwsBrazilië
Electoraal hof beslist: Lula mag niet meedoen aan presidentsverkiezingen Brazilië
Het Braziliaanse electoraal hof heeft besloten dat Lula da Silva, de voormalige president van Brazilië die in de gevangenis zit, geen kandidaat mag zijn voor de presidentsverkiezingen. In de peilingen ging hij ruim op kop.
Na maanden van onzekerheid is de kogel door de kerk: Luiz Inácio Lula da Silva mag niet meedoen aan de Braziliaanse presidentsverkiezingen. Dat heeft het electoraal hof vrijdagnacht besloten. Lula zit in de gevangenis, maar gaat desondanks ruim aan kop in de peilingen.
Bijna 40 procent van de Brazilianen wil op hem stemmen. De uitspraak van het hof veegt die optie van tafel, maar Lula’s Arbeiderspartij PT geeft zich nog niet gewonnen.
De linkse Lula was van 2003 tot en met 2010 president van Brazilië, en maakte zich toen razend populair. Het ging economisch voor de wind en Lula’s sociale programma’s haalden tientallen miljoenen Brazilianen uit de armoede. Maar vorig jaar is de oud-president veroordeeld voor passieve corruptie en witwaspraktijken, en sinds april zit hij een gevangenisstraf van twaalf jaar uit.
‘Schone lei’
De uitspraak van het electoraal hof komt dan ook niet als een verrassing. Wie in Brazilië in hoger beroep is veroordeeld voor een misdaad, verliest het recht mee te doen aan de verkiezingen. Deze Schone lei-wet stamt uit 2010, en moet het aantal criminelen in de regering en in het Congres inperken. Lula zette destijds zelf zijn handtekening onder de wet, maar dat weerhield hem er niet van zich opnieuw kandidaat te stellen.
Lula wist zelf ook wel dat de kans nihil was dat zijn naam op 7 oktober daadwerkelijk op de stembiljetten zou verschijnen. Zijn kandidaatstelling is onderdeel van een uitgekiende politieke marketingstrategie. Lula’s partij PT wil de populariteit van Lula zo lang mogelijk uitbuiten, en pas op het laatste moment een vervanger naar voren schuiven. Die vervanger is Fernando Haddad, oud-burgemeester van São Paulo en Lula’s vicepresidentskandidaat.
De afgelopen maanden steeg Lula gestaag in de peilingen, de overige twaalf kandidaten ver achter zich latend. De zendtijd voor politieke partijen op televisie en radio begon afgelopen vrijdag, en de verwachting was dat het electoraal hof zich pas half september over Lula’s kandidatuur zou buigen. De PT rekende er dus op genoeg tijd te hebben om Haddad goed in de markt te zetten, waarna de 55-jarige academicus op eigen kracht verder zou kunnen als presidentskandidaat.
Maar het liep anders. Het electoraal hof laste vrijdag een extra zitting in om over Lula’s lot te stemmen. Volgens het hof was de plotselinge haast nodig om duidelijkheid te scheppen voordat de spotjes op televisie kwamen. De rechters besloten dat Lula niet meer als hoofdpersoon in televisie- en radiospotjes mag optreden, Haddad mag wel als vicepresident campagne voeren.
De PT heeft tien dagen de tijd gekregen om een alternatieve kandidaat te presenteren. De grote vraag is wanneer ze dat doen, en of Haddad genoeg kiezers achter zich kan krijgen. Vooralsnog doet hij het bar slecht in de peilingen. Lula blijft voorlopig tijdrekken en gaat in beroep tegen de uitspraak. Vandaag (maandag) brengt Haddad een bezoek aan de gevangenis om daar met Lula de strategie te bespreken.
Politiek complot
De advocaten van Lula zijn woedend over de plotselinge dadendrang van het electorale hof. Donderdagavond hadden de advocaten hun tweehonderd pagina’s tellende verdediging ingediend, vrijdag zette het hof de stemming al op de agenda. ‘Jullie hebben onze argumenten nog niet eens kunnen lezen’, protesteerde een van de advocaten.
Deze gang van zaken sterkt Lula en zijn aanhangers in de overtuiging dat sprake is van een politiek complot, met als doel te voorkomen dat Lula opnieuw president wordt. Ze worden gesteund door juristen in binnen- en buitenland, die grote vraagtekens zetten bij de bewijsvoering van Lula’s veroordeling. Ook de afzetting van Lula’s partijgenoot Dilma Rousseff zou deel zijn van het complot. Rousseff volgde Lula in 2011 op als president, maar is twee jaar geleden in een omstreden impeachmentprocedure uit het zadel gewipt.
Niets is zeker
Lula beschouwt zichzelf als politiek gevangene, voor zijn aanhangers is hij een martelaar. Ze weten best dat Lula als president allerlei schimmige dealtjes sloot om het Congres achter zich te krijgen, en dat hij gretig illegale campagnefinanciering aannam. Maar ze vergeven het hem graag: ‘Hij deed het niet om zichzelf te verrijken’, zeggen ze. ‘Het was nodig om het land vooruit te helpen.’
Nu Lula uit de race is, worden de kaarten opnieuw geschud. Het succes van Haddad hangt af van de mate waarin hij weet mee te liften op de liefde voor Lula. De centrum-rechtse Geraldo Alckmin bungelt onderaan in de peilingen, maar heeft de steun van de media en zeeën aan zendtijd. De centrum-linkse Marina da Silva staat er goed voor, maar vooralsnog lijkt alleen de extreemrechtse oud-legerkapitein Jair Bolsonaro zeker van een plaats in de tweede ronde. Al is in deze bizarre verkiezingsrace niks echt zeker.
Aanvulling 1 september: In een eerdere versie van dit artikel stond dat de zendtijd van de PT onder de concurrenten verdeeld zou worden zolang er geen kandidaat was. Inmiddels hebben de rechters besloten dat de PT toch zendtijd krijgt. Het artikel is hierop aangepast.
